Την περασμένη Δευτέρα, το γύρο του κόσμου έκανε η εικόνα του Ιρανού Προέδρου, Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, του Βραζιλιάνου ομολόγου του, Λούλα, και του Τούρκου πρωθυπουργού, Ερντογάν, να δίνουν τα χέρια και να υπογράφουν συμφωνία ανταλλαγής πυρηνικού καυσίμου. Οι τρεις άνδρες παρουσίασαν τη συμφωνία ως «συνέχεια» της σχετικής πρότασης που είχε διατυπώσει, με την έγκριση των «6» (των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας - ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία - και της Γερμανίας) η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΔΕΑΕ), πριν από μερικούς μήνες, και φαινόταν ότι έχει, οριστικά, «παγώσει».

Το κλίμα «ευφορίας» διέκοψε, ένα 24ωρο αργότερα, η Ουάσιγκτον, συγκαλώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας για να παρουσιάσει ένα σχέδιο ψηφίσματος, που προβλέπει επέκταση των υπαρχόντων κυρώσεων σε βάρος της Τεχεράνης. Αν μη τι άλλο, το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο δεν ήταν αυτό καθαυτό το σχέδιο, αλλά η συμφωνία των Κίνας και Ρωσίας, οι οποίες δε διαχώρισαν τη θέση τους, όπως συνήθιζαν τον τελευταίο καιρό, τονίζοντας ότι η συζήτηση για επιπλέον κυρώσεων δεν αποκλείει την εξέταση της συμφωνίας που επιτεύχθηκε στην Τεχεράνη και την υιοθέτησή της, τελικά, στην περίπτωση που «απαντά σε όλες τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από τη ΔΕΑΕ».

Ακολούθησαν οι οργισμένες δηλώσεις Ερντογάν περί «απώλειας της αξιοπιστίας της διεθνούς κοινότητας εφόσον δε δίνεται προσοχή σε μια σημαντική συμφωνία», η μη συμμετοχή της Βραζιλίας στη συγκεκριμένη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας (όπου συμμετέχει ως μη μόνιμο μέλος, όπως και η Τουρκία), η τηλεφωνική επικοινωνία του Αμερικανού Προέδρου Ομπάμα με τον Τούρκο πρωθυπουργό για να «κατευναστούν τα πνεύματα», η παρέμβαση του Βενεζουελάνου Προέδρου Τσάβες υπέρ της συμφωνίας και οι γαλλο-ρωσικές προτροπές στην Τεχεράνη να παρουσιάσει τάχιστα το περιεχόμενο της συμφωνίας στη ΔΕΑΕ προκειμένου να εξεταστεί. Η συγκεκριμένη αλληλουχία ενεργειών φέρνει στην επιφάνεια, πέραν πάσης αμφιβολίας, τον «παγκόσμιο χαρακτήρα» που έχει το ζήτημα.

Ουδείς περίμενε τη συμφωνία στην Τεχεράνη για ν' αντιληφθεί ότι η βραζιλιάνικη και η τουρκική ηγεσία, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους, έχουν αποδυθεί σε μια κούρσα ενίσχυσης του διεθνούς ρόλου τους. Μια κούρσα που στόχο έχει να καταλήξει στην ντε φάκτο αναγνώρισή τους ως σημαντικών περιφερειακών δυνάμεων, που και λόγο έχουν, και δυνατότητα επίλυσης διεθνών ζητημάτων, αλλά και μεγαλύτερο μερίδιο από τις όποιες ανακατατάξεις προετοιμάζονται στο διεθνή ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό.

Η Βραζιλία, εδώ και καιρό, διεκδικεί πρωταγωνιστική θέση στις εξελίξεις στην αμερικανική ήπειρο. Είναι ολοένα πιο προβεβλημένο μέλος οργανώσεων, όπως η BRIC (οικονομική συνεργασία Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας) και η G20, και έχει προχωρήσει σε εξαιρετικά σημαντικές συμφωνίες πυρηνικής και στρατιωτικής συνεργασίας με ιμπεριαλιστικές χώρες - κλειδιά, όπως η Γαλλία (την οποία ορισμένοι αναλυτές «αναγνωρίζουν» πίσω από τη βραζιλιάνικη εμφάνιση στη Μέση Ανατολή).

Η Τουρκία, από την άλλη, «οικοδομεί» μεθοδικά το προφίλ του «ήπιου Ισλάμ», που μπορεί να λειτουργήσει ως όχημα επικοινωνίας μεταξύ του αραβικού - μουσουλμανικού κόσμου και της ιμπεριαλιστικής Δύσης. Εχοντας πάρει αποστάσεις από τη στρατιωτική συνεργασία με το Ισραήλ (χωρίς να τη διακόψει) και φροντίζοντας να «διαφωνεί» όσο και όταν πρέπει, δημοσίως, με τις ΗΠΑ, με τις οποίες, όμως, παραμένει στενή σύμμαχος, η Αγκυρα προωθεί την εικόνα του αξιόπιστου διαμεσολαβητή που μπορεί να παρέμβει εκεί που άλλες ιμπεριαλιστικές ή περιφερειακές δυνάμεις αδυνατούν λόγω της έλλειψης «αληθινής ουδετερότητας», όπως, π.χ., έχει πράξει στην περίπτωση των έμμεσων ισραηλινο-συριακών επαφών, αλλά και τώρα με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.

Η επισήμανση της «ειλικρινούς και δύσκολης προσπάθειάς τους», όπως είπαν οι αξιωματούχοι του Ιράν, καθώς και των «καλών τους προθέσεων», όπως σύσσωμες σημείωσαν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, με χαρακτηριστικότερες τις δηλώσεις ΗΠΑ, Γαλλίας, Ρωσίας, δεν είναι απλώς διπλωματική αβρότητα. Είναι ακριβώς η απάντηση - αναγνώριση που οι δύο χώρες επεδίωκαν, έστω και αν η τάχιστη αντίδραση της Ουάσιγκτον στο Συμβούλιο Ασφαλείας έθεσε και τα όρια, μέχρι πού «επιτρέπεται» αναδυόμενες περιφερειακές δυνάμεις να φτάνουν στις «διαμεσολαβήσεις» τους χωρίς να αμφισβητείται ότι τον τελικό λόγο τον έχουν οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Από την άλλη, η εγρήγορση της Ουάσιγκτον να προωθήσει τη συζήτηση για τις νέες κυρώσεις, πριν καν γνωστοποιηθεί το ακριβές περιεχόμενο της συμφωνίας που πέτυχαν οι Βραζιλία και Τουρκία, δεν αποτελεί έκπληξη. Η προεδρία Ομπάμα είχε, εξαρχής, καταστήσει σαφές ότι η αποκατάσταση της εικόνας της στον αραβικό κόσμο, προκειμένου να εδραιωθεί η κυρίαρχη παρουσία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, είναι προτεραιότητα. Τα, μέχρι στιγμής, βήματα στον τομέα αυτό δεν είναι ικανοποιητικά.

Το αδιέξοδο στο Παλαιστινιακό και η ένταση με το Ισραήλ απειλεί να τινάξει στον αέρα τα αμερικανικά σχέδια, ενώ παράλληλα αφήνει περιθώρια μεγαλύτερης διείσδυσης στην περιοχή άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη Ρωσία και τη Γαλλία. Νέες κυρώσεις σε βάρος του Ιράν, καταρχάς, θα απαντούσαν στις υπαρκτές ανησυχίες για πιθανό μονομερές ισραηλινό πλήγμα σε βάρος του και θα εξασφάλιζαν περισσότερο χρόνο στα αμερικανικά σχέδια.

Παράλληλα, η Ουάσιγκτον αφήνει, διόλου τυχαία, ανοιχτή την πόρτα του διαλόγου με την Τεχεράνη. Μια «συμφωνία κατανόησης» με την ιρανική ηγεσία, η οποία θα διευκόλυνε τα αμερικανικά ιμπεριαλιστικά σχέδια, θα άφηνε, αμέσως, στο περιθώριο κάθε συζήτηση για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, είτε έχει είτε όχι στρατιωτικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με αναλυτές, η Ουάσιγκτον φαίνεται ότι, προς το παρόν, επιλέγει την άσκηση ακόμη μεγαλύτερης οικονομικής πίεσης στο Ιράν, έτσι ώστε να θέσει τους όρους αυτής της «κατανόησης» κατά το συμφέρον της.

Στο πλαίσιο αυτό, η αμερικανική ηγεσία προχώρησε σε «παζάρια» με τις Ρωσία και Κίνα για να πετύχει τη συναίνεσή τους. Κατά πολλούς, η Μόσχα διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία της με αντάλλαγμα τη μη εγκατάσταση της αμερικανικής αντιπυραυλικής ασπίδας σε Πολωνία και Τσεχία, και η Κίνα τη μη έναρξη οικονομικής διαμάχης με αφορμή τη νομισματική της πολιτική. Επιπλέον, Κίνα και Ρωσίαπέτυχαν στο «σχέδιο απόφασης» να μην υπάρχει καμία κύρωση για τον ιρανικό ενεργειακό τομέα και να ξεκαθαρίζεται σαφώς ότι το συγκεκριμένο ψήφισμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πλαίσιο για απειλή ή εξαπόλυση στρατιωτικής επίθεσης. Με τον τρόπο αυτό, οι δύο δυνάμεις μπορούν, και αυτές από την πλευρά τους, πάντα, να κρατούν τις ισορροπίες με την Τεχεράνη με την οποία και οι δύο διατηρούν σημαντική συνεργασία, αλλά να έχουν και το περιθώριο να αλλάξουν τη στάση τους σε κάποια μελλοντική φάση.

Η ηγεσία του Ιράν, από την άλλη, με τις κωλυσιεργίες και τις παλινωδίες της, διαπραγματεύεται, και αυτή με τη σειρά της, τη θέση που και η ίδια ως περιφερειακή δύναμη θα έχει στο πλαίσιο των νέων σχεδιασμών που γίνονται για την περιοχή. Γι' αυτό, άλλωστε, φρόντισε στη συμφωνία που υπέγραψε με τις Βραζιλία και Τουρκία να αφήσει «αδιευκρινίστα» σημεία, που ήταν βέβαιο ότι θα χρήζουν «περαιτέρω διαβουλεύσεων», όπως, π.χ., το αν η ίδια θα συνεχίσει να εμπλουτίζει ουράνιο παράλληλα με την ποσότητα εμπλουτισμένου σε χαμηλό ποσοστό ουρανίου, που θα εξάγει προς την Τουρκία για να λάβει έτοιμο πυρηνικό καύσιμο.

Από όλα τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι το «παζάρι» με αφορμή το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα έχει, ήδη, εισέλθει σε νέα φάση, της οποίας η κατάληξη είναι εξαιρετικά αβέβαιη και εν δυνάμει πραγματικά επικίνδυνη για τους λαούς της περιοχής και όχι μόνον. Οι πλέον πρόσφατες εξελίξεις ανέδειξαν, χωρίς περιστροφές, ότι το συγκεκριμένο ζήτημα δεν είναι παρά μία από τις πολλές αιχμές μιας πολύ ευρύτερης και βαθύτερης αντιπαράθεσης ιμπεριαλιστικών και περιφερειακών δυνάμεων, που λαμβάνει χώρα, εδώ και καιρό, στο πεδίο της πολύτιμης, γεωστρατηγικά και ενεργειακά, περιοχής της Μέσης Ανατολής, αλλά δεν αφορά μόνον αυτή. Μιας αντιπαράθεσης που δρομολογεί ανακατατάξεις σε επίπεδο διεθνών ισορροπιών, ιμπεριαλιστικών συμμαχιών και ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιπαραθέσεων, καθώς και ανάδυση νέων περιφερειακών αξόνων, όχι μόνο στην εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και ευρύτερα.