Ο Λένιν απαντώντας στην αυταπάτη ότι το προλεταριάτο και τα φτωχά λαϊκά στρώματα μπορούν μέσα από τις αστικές εκλογές να συγκροτήσουν πλειοψηφία που να εκφράζει τη διάθεση και να δίνει τη δυνατότητα κατάληψης της πολιτικής εξουσίας, έγραφε ενάντια στους οπορτουνιστές μενσεβίκους: «Μόνο η αυταπάτη των μικροαστών δημοκρατών, των "σοσιαλιστών" και των "σοσιαλδημοκρατών", των κυριότερων σημερινών εκπροσώπων τους, μπορεί να δημιουργεί την αντίληψη ότι στον καπιταλισμό οι εργαζόμενες μάζες μπορούν να αποκτήσουν μια τόσο μεγάλη συνειδητότητα, σταθερότητα χαρακτήρα, διορατικότητα και τόσο ευρύ πολιτικό ορίζοντα, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν μόνο με την ψηφοφορία ή γενικά να αποφασίσουν από τα πριν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, δίχως τη μακρόχρονη πείρα της πάλης, ότι θα ακολουθήσουν την τάδε τάξη ή το τάδε κόμμα»²⁷.

Η οπορτουνιστική επίθεση ενάντια στη δικτατορία του προλεταριάτου κλιμακώθηκε μετά την Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Ο Καρλ Κάουτσκι (1854-1938), ηγετικό στέλεχος και θεωρητικός της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και οι οπορτουνιστές της «2ης» και της «2 1/2ης» Διεθνούς άσκησαν πολεμική στο νεαρό σύστημα της εξουσίας των Σοβιέτ, εκφράζοντας τη θέση ότι η δικτατορία του προλεταριάτου αποτελούσε βία που επεκτείνεται πάνω στην ίδια την εργατική τάξη.

Ο Κάουτσκι στο έργο του «Η δικτατορία του προλεταριάτου» υποστήριζε ότι από το αστικό κράτος πρέπει «να διαλυθεί μόνο ο πολεμικός και γραφειοκρατικός μηχανισμός» και ότι αν γινόταν αυτό, θα μπορούσε το αστικό κράτος να ολοκληρωθεί σε «καθαρή δημοκρατία», διαμορφώνοντας συνθήκες για ειρηνική μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό.

Ο Λένιν αναπτύσσοντας τη μαρξιστική θέση για τη δικτατορία του προλεταριάτου, η οποία ενσαρκώθηκε από την εξουσία των Σοβιέτ, υποστήριζε:

«Η αστική τάξη είναι αναγκασμένη να υποκρίνεται και να ονομάζει "παλλαϊκή εξουσία" ή δημοκρατία γενικά ή καθαρή δημοκρατία την (αστική) ρεπουμπλικανική δημοκρατία, που στην πραγματικότητα είναι δικτατορία της αστικής τάξης, δικτατορία των εκμεταλλευτών πάνω στις εργαζόμενες μάζες. Οι Σάιντερμαν και οι Κάουτσκι, οι Αουστερλιτς και οι Ρένερ (τώρα, δυστυχώς, με τη βοήθεια του Φρίντριχ Αντλερ) υποστηρίζουν αυτό το ψέμα και αυτή την υποκρισία. Ενώ οι μαρξιστές, οι κομμουνιστές την ξεσκεπάζουν και λένε ανοιχτά στους εργάτες και στις εργαζόμενες μάζες την καθαρή αλήθεια: Στην πραγματικότητα, η ρεπουμπλικανική δημοκρατία, η Συντακτική Συνέλευση, οι παλλαϊκές εκλογές κλπ. σημαίνουν δικτατορία της αστικής τάξης και για την απελευθέρωση της εργασίας από το ζυγό του κεφαλαίου δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την αντικατάσταση αυτής της δικτατορίας με τη δικτατορία του προλεταριάτου. Μόνο η δικτατορία του προλεταριάτου είναι σε θέση να απαλλάξει την ανθρωπότητα από το ζυγό του κεφαλαίου, από την ψευτιά, την καλπιά, την υποκρισία της αστικής δημοκρατίας, αυτής της δημοκρατίας για τους πλούσιους, μόνο αυτή είναι σε θέση να εγκαθιδρύσει τη δημοκρατία για τους φτωχούς, δηλαδή να κάνει στην πράξη τα αγαθά της δημοκρατίας προσιτά στους εργάτες και τους φτωχούς αγρότες, ενώ τώρα (ακόμα και στην πιο δημοκρατική αστική δημοκρατία) τα αγαθά αυτά της δημοκρατίας είναι στην πράξη απρόσιτα στην τεράστια πλειοψηφία των εργαζομένων»²⁸.

Ο Κάουτσκι υποστήριζε ότι οι μπολσεβίκοι δεν έπρεπε να μετατρέψουν τα Σοβιέτ σε όργανα κρατικής εξουσίας αλλά ότι οι εργάτες διατηρώντας τα Σοβιέτ πρέπει να εκλέξουν και ένα «είδος κοινοβουλίου» και να διατηρήσουν τη «δημοκρατία». Ο Λένιν απαντά:

«Οποιος συμμερίστηκε στα σοβαρά τη μαρξιστική αντίληψη ότι το κράτος δεν είναι τίποτα άλλο, παρά μηχανή για την καταστολή μιας τάξης από μιαν άλλη, όποιος βάθυνε λίγο-πολύ σ' αυτή την αλήθεια, δε θα μπορούσε ποτέ να φθάσει σε έναν τέτοιο παραλογισμό, ότι οι προλεταριακές οργανώσεις, που είναι σε θέση να νικήσουν το χρηματιστικό κεφάλαιο, δεν πρέπει να μετατραπούν σε κρατικές οργανώσεις»²⁹.

Στη συνέχεια, στο ερώτημα των οπορτουνιστών γιατί η απελευθέρωση των εκμεταλλευόμενων από τον καπιταλισμό απαιτεί τη δικτατορία της εργατικής τάξης και όχι το πέρασμα στην «καθαρή δημοκρατία», ο Λένιν απαντά: «...γιατί σε κάθε καπιταλιστική κοινωνία αποφασιστική σημασία μπορεί να έχει είτε η αστική τάξη είτε το προλεταριάτο, ενώ οι μικρονοικοκυραίοι παραμένουν αναπόφευκτα ταλαντευόμενοι, ανίσχυροι, ανόητοι, ονειροπόλοι μιας "καθαρής", δηλαδή εξωταξικής ή υπερταξικής δημοκρατίας. Γιατί από μια κοινωνία, όπου η μια τάξη καταπιέζει μια άλλη, δεν μπορούμε να βγούμε με άλλο τρόπο παρά με τη δικτατορία της καταπιεζόμενης τάξης. Γιατί μόνο το προλεταριάτο είναι σε θέση να νικήσει, να ανατρέψει την αστική τάξη, επειδή αυτό είναι η μόνη τάξη, ενωμένη και "πειθαρχημένη" από τον καπιταλισμό, η μόνη τάξη που είναι σε θέση να προσεταιριστεί την ταλαντευόμενη μάζα των εργαζομένων που ζουν μικροαστικά - να την προσεταιριστεί ή τουλάχιστον να την "ουδετεροποιήσει". Γιατί μόνο οι γλυκανάλατοι μικροαστοί και Φιλισταίοι μπορούν να ονειροπολούν εξαπατώντας τον εαυτό τους και τους εργάτες με τα όνειρα αυτά, την αποτίναξη του ζυγού του κεφαλαίου χωρίς μια μακρόχρονη και επίμονη καταστολή της αντίστασης των εκμεταλλευτών»³⁰.

Η ιστορική πείρα δικαίωσε τις θέσεις των κλασικών του μαρξισμού - λενινισμού για το περιεχόμενο και τον ιστορικό ρόλο της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Τα προβλήματα που εμφανίστηκαν στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού και τα οποία συνιστούσαν παρεκκλίσεις από τη θεωρία, ιδιαίτερα στο ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, όχι μόνο δεν αναίρεσαν αλλά επιβεβαίωσαν με τραγικό τρόπο τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία.

Η οπορτουνιστική στροφή που συντελέστηκε στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ επέδρασε καθοριστικά και στην αντίληψη και το ρόλο του χαρακτήρα του κράτους. Οι θεωρίες που προέβαλαν οι ηγεσίες του ΚΚΣΕ για γρήγορη μετάβαση στον ανεπτυγμένο κομμουνισμό υποτιμούσαν το σύνθετο και μακροχρόνιο χαρακτήρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, έστρωναν το δρόμο για τις θεωρίες για «παλλαϊκό κράτος» και «παλλαϊκό κόμμα», που αναπτύχθηκαν στο 21ο και 22ο Συνέδριο και κατοχυρώθηκαν στο Σύνταγμα της ΕΣΣΔ το 1977.

Στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1962 αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Στις σημερινές συνθήκες οι ταξικές αμοιβαίες σχέσεις στη χώρα μας μπήκαν σ' ένα νέο στάδιο ανάπτυξής τους. Η προλεταριακή δημοκρατία μετατρέπεται σε παλλαϊκή σοσιαλιστική δημοκρατία»³¹.

Η θέση αυτή αντικειμενικά αλλοίωσε τα χαρακτηριστικά του εργατικού κράτους, υποβάθμισε τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης. Η θέση για παλλαϊκό κράτος στηρίχτηκε θεωρητικά στην άποψη ότι το κράτος απονεκρώνεται αφού δεν υπάρχουν ανταγωνίστριες τάξεις, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Η απονέκρωση του κράτους είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που σύμφωνα με τον Λένιν ολοκληρώνεται μόνο όταν πραγματοποιηθεί η ανώτερη φάση του κομμουνισμού.

(Το κείμενο είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

27. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 40, σελ. 15.

28. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 37, σελ. 390.

29. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 37, σελ. 271.

30. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 37, σελ. 392.

31. Ν. Σ. Χρουστσόφ, «Λογοδοσία της ΚΕ του ΚΚΣΕ στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ». «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις», 1962, σελ. 108.