Μάης του 1960: Εγινε η «Μεγάλη Δίκη» στο Στρατοδικείο Αθηνών. Ο Χαρίλαος Φλωράκης, στο κέντρο της δεύτερης σειράς με το σκούρο κοστούμι

Σύντροφοι, να διατυπώνονται οι διαφορετικές γνώμες είναι καλό, φυσικά να διατυπώνονται με σωστό τρόπο, με προσοχή, χωρίς να προκαλούν ή να ανοίγουν πληγές σε άλλους συντρόφους, να μη δημιουργούν καινούρια προβλήματα, αντίθετα να διευκολύνουν τον προβληματισμό και την παραπέρα ανταλλαγή απόψεων. Και εδώ υπήρξαν ορισμένες χασμωδίες, θα 'λεγα, κατά τη διάρκεια των εργασιών, αλλά νομίζω ότι αυτά δε μεταβάλλουν, τουλάχιστον για μένα, την τελική εκτίμηση και θα 'θελα να πιστεύω ότι και εκείνοι, που τέλος πάντων συμμετείχαν σ' αυτές τις χασμωδίες, αργότερα θα καταδικάζουν, ή, αν θέλετε, δε θα συμφωνούν με τέτοια φαινόμενα, για τον απλούστατο λόγο ότι δε διευκολύνουν το διάλογο. Σε παρασύρουν, σε αποπροσανατολίζουν σε άλλα ζητήματα κι όχι στην ουσία των προβλημάτων(...)

Το πρώτο που πρέπει ν' απαντήσουμε από την αρχή με τις Θέσεις είναι τι κόμμα θέλουμε(...) Γιατί επιμένω έτσι. Να σας πω γιατί: Γιατί είναι στην ημερήσια διάταξη η προσπάθεια των αντιπάλων, σύντροφοι. Δεν ακούσατε τίποτα από κανέναν ότι δεν πρέπει να υπάρχει κομμουνιστικό κόμμα σήμερα; Με διάφορες θεωρίες. Πότε γιατί στο Συνασπισμό πρέπει να διαλυθούμε, πότε γιατί χρεοκόπησε το μοντέλο των σοσιαλιστικών χωρών, τα ΚΚ 'χασαν την κυβερνητική εξουσία, δυσφημίστηκαν, πραγματικά αποκαλύφτηκαν μια σειρά πράγματα απαράδεκτα για ένα ΚΚ, για την όλη διακυβέρνηση που είχαν. Συνεπώς, έχουν χρεοκοπήσει στη συνείδηση του λαού. Δεν ακούσατε θεωρίες ότι με τις εξελίξεις που έχουμε στον καπιταλιστικό κόσμο, τις αλλαγές που έχουν γίνει στον καπιταλισμό, τώρα πάει και η εργατική τάξη, συρρικνώνεται και πάει να εξαφανιστεί, ότι η ταξική πάλη δεν έχει το προηγούμενό της περιεχόμενο και δε χρειάζεται ΚΚ; Δεν τ' ακούσατε αυτά τα πράγματα; Υπάρχει ένα θέμα, εμείς τι θέση παίρνουμε; Τα απορρίπτουμε αυτά ή τα υιοθετούμε; Σ' αυτό πρέπει ν' απαντήσουμε κατηγορηματικά. Αλλοι σύντροφοι πάλι λένε: «Μα, δεν είδες τι γίνεται στη Βουλγαρία, το κόμμα άλλαξε το όνομά του. Στην Τσεχοσλοβακία οι κομμουνιστές 'βαλαν στο σύμβολο του κόμματος και τα κερασάκια. Αντε, λοιπόν, ν' αλλάξουμε κι εμείς τα σύμβολά μας». Αλλάξτε το το σφυροδρέπανο, αλλάξτε το, πάρτε απόφαση να τ' αλλάξετε και μάλιστα εδώ, υπάρχει, αν θέλετε, και αντικείμενο, σήμερα δεν είμαστε με το σφυρί και το δρεπάνι. Σήμερα ζούμε σε μια άλλη εποχή από την άποψη της εξέλιξης. Να το βγάλουμε το σύμβολο αυτό και να βάλουμε εκεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ξέρω κι εγώ; Τι λέτε;

Κι επειδή, λοιπόν, ορισμένα από τα κόμματα αυτά αλλάξαν τα σύμβολά τους, αλλάξαν το όνομά τους κι άρχισαν ν' αλληθωρίζουν προς την ευρωαριστερά, προς τη Σοσιαλιστική Διεθνή, πρέπει κι εμείς, και στο όνομα μάλιστα της ανεξαρτησίας κι όχι του μιμητισμού, ν' αλλάξουμε.

Αλλά, πέρα απ' αυτά, νομίζω, και να με συμπαθάνε οι σύντροφοι που διατύπωσαν παρόμοιες γνώμες, ένας - δυο, δε θυμάμαι κι εδώ μέσα κάτι είπαν γύρω απ' αυτό, δεν ξέρω αν τα ερμηνεύω σωστά. Εγώ θα παρακαλέσω το προεδρείο να μου δώσει, θα διαβάσω την ομιλία τους, αλλά σας λέγω, μ' αυτήν την επιφύλαξη, τι κατάλαβα. Ακουσα, επί παραδείγματι, ένα σύντροφο να λέει: Θέλουμε ένα κόμμα πολιτισμού, επιστήμης και της εργασίας, ένα κόμμα όχι του 1/3, αλλά των 3/4. Ακουσα και κάτι άλλο: Οτι το Κόμμα πρέπει ν' αλλάξει ριζικά. `Η άλλος είπε ότι χρειαζόμαστε ένα άλλο κόμμα νέου τύπου(...) πρέπει να διακηρύξουμε ότι είμαστε κόμμα της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων, ότι σκοπός μας, σκοπός του Κόμματος, είναι ο σοσιαλιστικός, δημοκρατικός μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας. Οτι απορρίπτουμε κάθε ιδέα για αλλαγή ονόματος και συμβόλων. Απορρίπτουμε απόψεις για αλλοίωση και, πολύ περισσότερο, για εγκατάλειψη των θεμελιακών στοιχείων που χαρακτηρίζουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Αυτό πρέπει να είναι το υπ' αριθμόν ένα σημείο των Θέσεων, κατά τη δική μου γνώμη. Πιθανόν, κάποιος να ισχυριστεί ότι: «αυτά τώρα τι μας τα λες, σύντροφε, λέγονται στην εισαγωγή». Εδώ δα στην εισαγωγή έχει από σπόντα μια φρασούλα και λέει: «Το Κόμμα με αίσθηση της συνέχειας της ιστορικής του προσφοράς καλείται ν' αντιμετωπίσει νέα πρωτόγνωρα προβλήματα και να εκτιμήσει ραγδαίες παγκόσμιες εξελίξεις, που απαιτούν νέες απαντήσεις και γενικεύσεις(...)».

Να διακηρύξουνε την ιδεολογία του Κόμματος. Οτι είναι ο μαρξισμός - λενινισμός.

Εδώ αναπτύχθηκε μία άποψη. Εξηγώντας τα γεγονότα στις σοσιαλιστικές χώρες, είπαν πως δε διαστρεβλώθηκε ο μαρξισμός - λενινισμός όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά κωδικοποιήθηκε. Και τι φάρμακο προτείνουν; Ν' αλλάξει ο όρος μαρξισμός - λενινισμός και να μπει οι ιδέες των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν. Εάν επρόκειτο να λυθεί το πρόβλημα μ' αυτόν τον τρόπο, ειλικρινά δε θα είχα καμία αντίρρηση. Αλλά νομίζω δεν είναι εκεί. Η αλλαγή αυτή στον όρο, στο τι θα βοηθήσει, ώστε να μην επαναληφτούν αυτά τα οποία έγιναν; Αλλού πρέπει εμείς να ανατρέξουμε και όχι σ' αυτό, γιατί με μια τέτοια αλλαγή δε θ' αποφύγουμε και στο μέλλον την κωδικοποίηση. Αλλες αλλαγές πρέπει να γίνουν. Ενα άλλο επιχείρημα που επικαλέστηκαν ορισμένοι σύντροφοι είναι ότι τον όρο αυτό τον καθιέρωσε ο Στάλιν. Ε, δεν είναι σοβαρά αυτά τα επιχειρήματα, σύντροφοι. Αν πάρει κανείς να διαβάσει τα ντοκουμέντα, θα δει στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΣΕ, για τα εκατοντάχρονα από τη γέννηση του Λένιν, το 1970 - είχε πεθάνει ο Στάλιν, ξέρετε, το '53 - ότι «ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων. Εποχή κατάρρευσης της αποικιοκρατίας και νίκης των εθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων. Ο λενινισμός είναι η συνεισφορά του Λένιν στη μαρξιστική διδασκαλία». Τώρα αν αυτά θεωρούμε κωδικοποίηση, διαφωνούμε ριζικά. Αλλού είναι η κωδικοποίηση και η διαστρέβλωση, αν θέλεις. Γιατί σε αυτή τη θεωρία, σύντροφοι, του λενινισμού, τη μαρξιστική θεωρία, προσέφεραν μετά τον Λένιν κι άλλοι. Το διεθνές παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα δε συνέβαλε σε ορισμένα πράγματα και δεν ανανεώνει, συμπληρώνει τη θεωρία; Εμεινε στάσιμη αυτή;

Αλλού είναι, σύντροφοι, το κακό. Η μαρξιστική θεωρία είναι επιστήμη γνώσης και επαναστατικού μετασχηματισμού του κόσμου και αναπτύχθηκε παραπέρα και από τον Λένιν και από την πείρα και πρακτική δράση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, μετά τον Λένιν. Και νομίζω δικαιολογημένα λέγεται μαρξισμός - λενινισμός. Για μένα δε φτάνει η ονομασία, δεν είναι εκεί το ζήτημα. Ο μαρξισμός - λενινισμός, από την ίδια του τη φύση, είναι και διαλεκτικός και αντιδογματικός...

Ερχομαι σ' ένα άλλο θέμα σύντροφοι, βασικό χαρακτηριστικό ενός ΚΚ, που είναι ο προλεταριακός διεθνισμός. Ορισμένοι το διαμφισβητούν. Εδώ έχουμε στην εφημερίδα το σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε». Ο Λένιν το συμπλήρωσε. Οχι μονάχα αυτοί, αλλά και οι λαοί που παλεύουν για την εθνική τους απελευθέρωση. Αλλοι λέν' ότι έχουν γίνει τόσες αλλαγές στον κόσμο, δε βλέπετε που εξελίσσεται ο καπιταλισμός; Οτι πάει τώρα να βρεθεί ένας μέσος όρος καπιταλισμού - σοσιαλισμού για ένα καινούριο σχήμα. Αλλοι λένε: «δε βλέπετε, συρρικνώνεται η εργατική τάξη;». Κι αυτοί δε βλέπουν ότι διευρύνεται η εργατική τάξη με την είσοδο στις γραμμές της όλων αυτών των επιστημόνων, των τεχνικών και των υπαλλήλων λόγω των εξελίξεων. Αντί για διεύρυνση της εργατικής τάξης, βλέπουν ότι συρρικνώνεται. Οτι όσο πάει, χάρις στον αγώνα και των κομμουνιστών, έχει βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης στις καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες είναι αναμφισβήτητο. Αν και εκεί εξακολουθούν να υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι, για παράδειγμα, στην ΟΔΓ που θεωρείται ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή από την άποψη της ανάπτυξης, οικονομικής ισχύος και τα ρέστα. Ηθελα να ρωτήσω, σύντροφοι, για κείνους που τυχόν έχουν απόψεις ότι δε χρειάζεται ο προλεταριακός διεθνισμός σήμερα και πρέπει να τον καταργήσουμε. Θα υπάρξει συνεργασία ανάμεσα στους κομμουνιστές ή όχι; Θα υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στα διάφορα ΚΚ, ανάμεσα στους κομμουνιστές των διαφόρων χωρών ή όχι; Θα υπάρχει ανταλλαγή πείρας, πρακτικής δράσης ή όχι; Θα υπάρχουν, αν θέλετε, συναντήσεις, συζητήσεις για την επεξεργασία θεωρητικών προβλημάτων, που απασχολούν τα διάφορα ΚΚ ή όχι; Σ' αυτά πρέπει ν' απαντήσουμε.

Ακούτε, τα ΚΚ θα υπάρχουν και θα δρουν. Οι λαοί οπωσδήποτε θ' αγωνίζονται, αφού υπάρχουν τα προβλήματα. Το θέμα είναι, θα σταματήσουν οι κοινές προσπάθειες και η διεθνιστική αλληλεγγύη ανάμεσα στα κόμματα; Αυτό είναι το ζητούμενο. Τώρα εμείς παίρνουμε ορισμένα αρνητικά και υπάρχουν τέτοιες εκτροπές που έχουν την ιστορική εξήγησή τους. Οχι ότι τα δικαιολογώ. Πολλές φορές, αυτός ο προλεταριακός διεθνισμός εκφραζόταν πρακτικά έτσι: «Το 'πε η ΕΣΣΔ, έτσι θα γίνει». Αυτό υπήρχε, αλλά δεν ήταν το κύριο χαρακτηριστικό. Δε φαντάζομαι να μας είπε η ΕΣΣΔ να υποστηρίξουμε τους αγωνιστές στη Νικαράγουα ή τους Παλαιστίνιους. Το ζήτημα είναι, θα υπάρχει αυτή η αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη ή όχι; Σταματήσαμε να έχουμε κοινά συμφέροντα με τους λαούς των άλλων χωρών; Αυτό είναι το ζήτημα. Πάψαμε να έχουμε κοινό αντίπαλο τον ιμπεριαλισμό, να έχουμε το κοινό πρόβλημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης; Θα παλέψουμε, θα συντονίσουμε τη δράση μας από κοινού για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; `Η θα κοιτάξει ο καθένας τον εαυτούλη του και τίποτα παραπάνω.

Αλλά πέρα απ' αυτό, σύντροφοι. Δε βλέπουμε σήμερα ότι η αλληλεγγύη μας και ο διεθνισμός δεν περιορίζονται μονάχα ανάμεσα στους εργαζόμενους; Πού τα έχουμε αυτά τα οικουμενικά προβλήματα; Το ζήτημα της ειρήνης, της πυρηνικής καταστροφής, τα οικολογικά προβλήματα, που αυτά επεκτείνονται, πάνε παραπέρα και σ' άλλες δυνάμεις που έχουν άλλη θρησκεία, άλλο εικόνισμα κρατών.

Κι έτσι μετρώντας την ιστορία, κρατάμε στη μνήμη ζωντανή την παρουσία του σύντροφου Χαρίλαου Φλωράκη, σαν έναν σύντροφο που από τα 87 χρόνια της ζωής του τα 76 είναι ταυτισμένα με την πορεία του ΚΚΕ. Από όταν ήταν 15χρονος στην ΟΚΝΕ ως και που αναδείχτηκε Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, αλλά και μετά ως το τέλος.

Οπως σημείωνε η ΚΕ του ΚΚΕ, αναγγέλλοντας το θάνατο του συντρόφου μας, όλη του η ζωή «ταυτίζεται με τις μεγαλύτερες στιγμές του λαϊκού μας κινήματος: Με τον αγώνα του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, με την ηρωική πάλη του λαού κατά των Εγγλέζων και της ντόπιας αστικής κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου το Δεκέμβρη του 1944, με την ένδοξη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) κατά της εγχώριας αστικής τάξης και των Αγγλοαμερικανών συμμάχων της. Ταυτίζεται με την ιστορία των διώξεων, των φυλακίσεων και των εκτελεστικών αποσπασμάτων που οδηγήθηκαν χιλιάδες παιδιά του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας».

Τι πιο καλό βιογραφικό απ' αυτό; «Η κομματική - πολιτική δράση του σ. Χαρίλαου Φλωράκη δε γνώρισε διαλείμματα. Γνώρισε μόνο φουρτούνες και μεγάλες δυσκολίες. Τις αντιμετώπισε όλες με παλικαριά και με αισιοδοξία, με την πηγαία θυμοσοφία του και με την αποφασιστικότητα του κομμουνιστή, που έχει πλήρη συναίσθηση της αποστολής του και της σκληρότητας που χαρακτηρίζει την ταξική πάλη. Τις αντιμετώπισε δίνοντας όλες τις δυνάμεις του και βγαίνοντας ηθικά νικητής. Οπως τόσοι και τόσες από τους χιλιάδες κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες, που δε λογάριασαν και διέθεσαν τη ζωή τους απλόχερα, για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες.

Ας παρακολουθήσουμε σύντομα, μέσα από χρονολογικούς σταθμούς τη ζωή του, δίδαγμα για μας και τις μελλοντικές γενιές, στο δύσκολο μα όμορφο αγώνα για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

1914 Γεννήθηκε στις 21 του Ιούλη στο χωριό Παλιοζογλώπι του Δήμου Ιτάμου στα Αγραφα της Καρδίτσας.

1929 Στρατολογείται στους πρωτοπόρους της ΟΚΝΕ.

1933 Μπαίνει στη Σχολή Τηλεγραφητών των ΤΤΤ (Τηλεγραφίας - Ταχυδρομείων - Τηλεφωνίας). Οντας σπουδαστής κηρύσσεται η μεγάλη απεργία των «Τριατατικών». Οι σπουδαστές απεργούν μαζί με τους εργαζόμενους και ο Χαρίλαος εκλέγεται στην Επιτροπή Αγώνα. Αργότερα, θα συγκροτηθεί Σύλλογος Σπουδαστών των ΤΤΤ, στον οποίο εκλέγεται και γραμματέας.

1934 Προσλαμβάνεται ως τηλεγραφητής στην ΤΤΤ. Αρχίζει μια απίστευτη περιπλάνηση «μεταθέσεων» από πόλη σε πόλη, εξαιτίας της συνδικαλιστικής του δράσης. Σε όποια πόλη και αν βρεθεί, θα επιδιώξει και θα έχει σύνδεση με πυρήνες παράνομων κομμουνιστών.

1940 Μετά την κήρυξη του πολέμου, ο Χ. Φλωράκης στέλνεται στο μέτωπο. Τη νύχτα της 27ης προς 28η του Οκτώβρη είναι βάρδια στο κεντρικό τηλεγραφείο. Από τις μηχανές που δούλευε πέρασαν τα πρώτα τηλεγραφήματα για την κήρυξη του πολέμου.

1941 Στις αρχές του Ιούνη στρατολογείται στο ΚΚΕ. Το Σεπτέμβρη στο ΕΑΜ.

1942 Το Μάη περνάει στην παρανομία και το Δεκέμβρη ανεβαίνει στο βουνό.

1943 - '45 Αναλαμβάνει, διαδοχικά, λοχαγός και ταγματάρχης του ΕΛΑΣ, παίρνει μέρος στα Δεκεμβριανά και τον Οχτώβρη του '45 συλλαμβάνεται.

1946 Το Γενάρη αμνηστεύεται από την κυβέρνηση Σοφούλη. Το Δεκέμβρη ανεβαίνει στο βουνό, στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας.

1947 - '49 Συμμετέχει σε δεκάδες μάχες, επικεφαλής στρατιωτικών ομάδων του Δημοκρατικού Στρατού. Ορίζεται στην αρχή αντισυνταγματάρχης και το Νοέμβρη του '48 συνταγματάρχης του Δημοκρατικού Στρατού.

1949 Την άνοιξη αναδεικνύεται αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ και στη συνέχεια τακτικό μέλος της ΚΕ του Κόμματος. Το Σεπτέμβρη περνάει στην ΕΣΣΔ.

1954 Επιστρέφει, στις 5 του Απρίλη, παράνομα στην Ελλάδα. Συλλαμβάνεται στις 27 του Ιούλη.

1960 Μετά από αρκετές αναβολές αρχίζει το Μάη η μεγάλη δίκη του στο στρατοδικείο.

1966 Στις 20 του Απρίλη αποφυλακίζεται με όρους.

1967 Συλλαμβάνεται στις 21 του Απρίλη και εξορίζεται μέχρι και την άνοιξη του 1971.

1968 Ο Χαρίλαος, μετά τη διάσπαση του Κόμματος, συμμετέχει και συμβάλλει αποφασιστικά στη μάχη για την επικράτηση των αποφάσεων της 12ης Ολομέλειας.

1972 Τον Ιούνη, η 16η Ολομέλεια τον εκλέγει μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στη 17η Ολομέλεια, το Δεκέμβρη, εκλέγεται Πρώτος Γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος.

1973 Στο 9ο Συνέδριο (4 - 10 Δεκέμβρη) επανεκλέγεται Α΄ Γραμματέας της ΚΕ.

1974 Τον Αύγουστο, πριν τη νομιμοποίηση του Κόμματος, ο Χ. Φλωράκης έρχεται στην Ελλάδα. Στην πρώτη μεταπολιτευτική συνέντευξή του, απαντώντας στις - συνήθεις τότε - προβοκάτσιες περί «ΚΚΕ εξωτερικού» είπε στον Κρις Γουντχάουζ: «Κύριε Γουντχάουζ, εγώ είμαι του ...εσωτερικού του εσωτερικού. Οταν έγινε η διάσπαση του ΚΚΕ, από την οποία προέκυψε το λεγόμενο ΚΚΕ (Εσωτερικού), εγώ προσωπικά βρισκόμουν στο ...εσωτερικό του εσωτερικού - δηλαδή εξόριστος στο Παρθένι της Λέρου. Οπως και εκατοντάδες άλλοι σύντροφοι που βρίσκονται σήμερα στο ΚΚΕ, που εσείς το χαρακτηρίζετε ως ΚΚΕ εξωτερικού».

1978 Το πρώτο μετά από τρεις δεκαετίες Συνέδριο του ΚΚΕ. Ο Χαρίλαος Φλωράκης στην πρώτη, μετά το Συνέδριο, Ολομέλεια της ΚΕ εκλέγεται ΓΓ της ΚΕ.

Στο 11ο Συνέδριο του Κόμματος (1982) και στο 12ο (1987) ο Χαρίλαος επανεκλέγεται ΓΓ της ΚΕ.

1989 Οι εξελίξεις στις σοσιαλιστικές χώρες αποκτούν δραματικό χαρακτήρα, αφού τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο των ανατροπών. Το καλοκαίρι (11 του Ιούλη) σε Ολομέλεια της ΚΕ ο Χ. Φλωράκης κρίνει πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για αλλαγή του Γραμματέα του Κόμματος. Ο ίδιος εκλέγεται Πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚΕ.

1991 Το Φλεβάρη πραγματοποιείται το 13ο Συνέδριο του Κόμματος, που οδήγησε στην κρίση και στη διάσπαση του Κόμματος, που προκάλεσε η φραξιονιστική ομάδα στελεχών, η οποία έφυγε από το ΚΚΕ προς τον ΣΥΝ. Ο Χαρίλαος Φλωράκης συμβάλλει τα μέγιστα για τη διατήρηση του χαρακτήρα του Κόμματος ως επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης, κόμματος νέου τύπου.

1991 Το 14ο Συνέδριο (Δεκέμβρης) είναι το Συνέδριο της Ανασυγκρότησης. Το Κόμμα πάλεψε και κατάφερε να σταθεί όρθιο. Στο 14ο Συνέδριο, το ΚΚΕ επανεπιβεβαιώνει τις αρχές του: Το σεβασμό του Καταστατικού του, τη διεθνιστική αλληλεγγύη του, τον επαναστατικό χαρακτήρα του, τη στρατηγική των συμμαχιών και των ανοιγμάτων, τον ταξικό χαρακτήρα του και γενικά την προσήλωσή του στις αγωνιστικές παραδόσεις του και στα ιδανικά του. Ο ρόλος του Χ. Φλωράκη και στη διάσωση του ΚΚΕ και στην ανασυγκρότησή του και στην επιστροφή στις αρχές του υπήρξε αποφασιστικός.

Ολα τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Χαρίλαος Φλωράκης συνέχισε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Με το κύρος που διέθετε στην ελληνική κοινωνία και την πείρα του, με το πείσμα του και το σοφό του λόγο, παρέμεινε πάντοτε στήριγμα για ολόκληρο το Κόμμα και σε κάθε του επιλογή. Ο λόγος του, πάντα μεστός και ουσιαστικός, αποτέλεσε σε όλες τις περιπτώσεις παρέμβαση - ύμνο για την πίστη στο Κόμμα, στην υπόθεση της εργατικής τάξης και του σοσιαλισμού.

Το σύντροφο Χαρίλαο τον είχαν ρωτήσει: «Δε φοβηθήκατε το θάνατο;» Και να πώς απάντησε: «Ασφαλώς και τον φοβηθήκαμε». «Ποιος δε λογαριάζει τη ζωή του; Μόνο ο τρελός ή ο άδειος από συναισθήματα μπορεί να μη φοβηθεί το θάνατο. Αλλά εκείνο που διακρίνει τον κομμουνιστή, είναι ότι βρίσκει τη δύναμη, όταν χρειαστεί, να θυσιάζει ό,τι πιο πολύτιμο έχει, ξεπερνώντας και το φόβο του θανάτου».

Ο «Ρ» δημοσιεύει σήμερα ένα μικρό αφιέρωμα με ομιλίες και αφηγήσεις του Χαρίλαου Φλωράκη.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης και άλλοι κομμουνιστές στο στρατοδικείο

«Το να βλέπεις ένα πρόβλημα ολοκληρωμένα αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την εγγυημένη λύση του.

Ενα κομματικό μέλος και περισσότερο, φυσικά, ένα στέλεχος πρέπει να έχει αναπτυγμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό τη συναίσθηση της ευθύνης, όχι μονάχα περιορισμένα - στον κύκλο της συγκεκριμένης δουλειάς του - αλλά πολύ πλατιά, για κάθε τι που αφορά το συμφέρον του Κινήματος - ανεξάρτητα αν (είναι ή) δεν είναι άμεσα εντεταλμένο για τη δουλιά αυτή.

Η σκέψη, πως, αφού γι' αυτή τη δουλιά είναι άλλοι σύντροφοι υπεύθυνοι ή και πιο υπεύθυνοι και μάλιστα στην καθοδήγηση, ή, ότι, αφού είναι αυτοί και το βλέπουν, εγώ δε χρειάζεται να το θέσω, ή, να επιμείνω (είναι λαθεμένη). Ακόμα, η αντίληψη ότι τυχόν επιμονή είναι εκδήλωση απειθαρχίας ή έλλειψη εμπιστοσύνης και σεβασμού προς το Κόμμα και (την) καθοδήγηση, νομίζω ότι είναι σοβαρό λάθος. Το σωστό είναι η αδιάκοπη και δίχως υποχωρήσεις πάλη βοήθειας μέσα στα κομματικά πλαίσια και με κομματικές μεθόδους για το καλό του Κινήματος».

Με τον Παπάγο να πανηγυρίζει στο 1954 για την εξάρθρωση του μηχανισμού του ΚΚΕ με τη σύλληψη του Χαρίλαου Φλωράκη, τον Απρίλη του 1955 στη δίκη της Λάρισας, ο σύντροφος σημειώνει:

«Δεν είναι οι κομμουνιστές εκείνοι που δεν έχουν πατρίδα. Οι κομμουνιστές είναι απλοί άνθρωποι, εργατικοί, δεμένοι με τη γη που γεννήθηκαν. Και σ' αυτή τη γη κρίνεται η τύχη τους, μαζί με όλο τον άλλο λαό. Εκείνοι που δεν πιστεύουν σε πατρίδα και που δεν έχουν πατρίδα είναι οι πλουτοκράτες. Τα πλούτη τούς παρέχουν τη δυνατότητα να ζουν σε όποιον τόπο και σε όποια χώρα επιθυμούν. Η Κατοχή απέδειξε και η σημερινή κατάσταση αποδεικνύει ποιος έχει πατρίδα, ποιος πονά γι' αυτήν και ποιος θυσιάζεται για τη λευτεριά και την προκοπή της.

Γιάννης Αλεξάνδρου - Διαμαντής, Χαρίλαος Φλωράκης - Γιώτης

Σε ό,τι με αφορά προσωπικά εμφορούμαι από τα μεγάλα ιδεώδη του κομμουνισμού. Δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο που να μπορεί να με υποχρεώσει να τα αρνηθώ. Για την πραγματοποίηση της γραμμής του Κόμματος, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του λαού μας, για την Ελλάδα, με ευχαρίστηση προσφέρω όλες μου τις δυνάμεις και ακόμη, ανεπιφύλακτα, και το πιο πολύτιμο αγαθό για τον άνθρωπο, τη ζωή μου».

Αυτά το 1955.

216 μήνες, 6.570 μέρες σε φυλακές και εξορίες δεν άλλαξαν αυτό το δρόμο.

Αντίθετα: Ακόμα και «στις φυλακές οι κομμουνιστές οργανωθήκαμε για να επιβιώσουμε. Και από μια άποψη τις εξανθρωπίσαμε. Οχι μόνο επειδή τις απαλλάξαμε από το καθεστώς των νταήδων και των εκβιαστών, όχι μόνο επειδή με αγώνες πήραμε στα χέρια μας μαγειρεία και συσσίτιο, όχι μόνο επειδή ιδρύσαμε κοινά ταμεία, αλλά και διότι κατορθώσαμε μέσα στις φυλακές να κάνουμε σημαντική μορφωτική και εκπαιδευτική και ιδεολογικοπολιτική δουλιά. Κατορθώσαμε να γίνουμε οι νέοι "ελεύθεροι πολιορκημένοι"».

Η Ιστορία της 10ετίας 1940 - 1950 είναι η πιο ένδοξη Ιστορία του λαϊκοδημοκρατικού μας κινήματος. Ο ελληνικός λαός συσπειρωμένος στο ΕΑΜ διεξάγει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και γράφει το αθάνατο έπος της Εθνικής Αντίστασης, με την ένοπλη λαϊκή πάλη του ΕΛΑΣ. Οργανώνει τη λαϊκή εξουσία, με την κυβέρνηση του βουνού (ΠΕΕΑ), τα λαϊκά όργανα αυτοδιοίκησης, τη λαϊκή πολιτοφυλακή, τα λαϊκά δικαστήρια. Αλλά ήρθε η ένοπλη επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών το Δεκέμβρη του '44, που έγινε η αρχή της πορείας προς τον εμφύλιο. Η ηρωική δράση του ΔΣΕ δεν κατάφερε τη λαϊκοδημοκρατική νίκη. Παρ' όλ' αυτά, το δίκιο της Ιστορίας είναι με το μέρος του λαού. Τι κρινόταν τότε; Την απάντηση τη δίνει με χαρακτηριστικό τρόπο ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης, μέσα από ένα περιστατικό στη Μεγάλη Δίκη, στο στρατοδικείο της Αθήνας το 1960.

Απρίλης 1943: Ο Χαρίλαος Φλωράκης (αριστερά) και ο Κωνσταντινίδης (αρχείο Χ. Φλωράκη)

"Αυτό ήταν το λάθος μας", του απάντησα».

Ο σύντροφος που «έφυγε» στις 22 Μάη του 2005 κατάχτησε τον τίτλο του λαϊκού ηγέτη, του ιστορικού ηγέτη «σε όλα τα πεδία του αγώνα, σαν συνδικαλιστής, πολεμιστής της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, σαν φυλακισμένος και εξόριστος, σαν επαναστάτης σε δύσκολες στιγμές».

Οπως χαρακτηριστικά σημείωνε, στις 25 Μάη του 2005, η Αλέκα Παπαρήγα στον τελευταίο αποχαιρετισμό εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ «δεν είναι πάντα εύκολο να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα. Δεν είναι πάντα εύκολο να στέκεσαι όρθιος όταν άλλοι πέφτουν. Και ακόμα περισσότερο, να ανοίγεις νέους δρόμους».

Πολλοί σε διαφορετικές στιγμές έχουν σπεύσει να χαρακτηρίσουν τουλάχιστον λάθος την ίδια την ύπαρξη του ΚΚΕ.

Βοηθούντος του χρόνου και της άμβλυνσης της μνήμης που συνεπάγεται το πέρασμά του, πολλοί ξεχνούν πως είναι οι ίδιοι οι κομμουνιστές που έχουν μιλήσει για τα λάθη τους, αλλά από εντελώς άλλη σκοπιά.

Χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε ο Χαρίλαος Φλωράκης στον στρατοδίκη στη δίκη του 1960: «Ο μακαρίτης ο Χαβίνης είπε στη Βουλή ότι είναι ντροπή να υβρίζεται η Εθνική Αντίσταση, γιατί την ακολουθούσε το 70% του ελληνικού λαού. Ποια ήταν η βία; Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έκαναν ακριβώς το αντίθετο. Είχαν τα 80% του λαού με το μέρος τους, είχαν ουσιαστικά την εξουσία και δέχτηκαν να συμμετάσχουν ως μειοψηφία σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Και αυτό ήταν λάθος τους».

Κρατάμε αυτό:

«Διαβάστε την Ιστορία του λαού μας. Διαβάστε την Ιστορία του εργατικού κινήματος. Διαβάστε την Ιστορία του ΚΚΕ.

Μάθετε μέσα από ποιες ανήκουστες δυσκολίες και διώξεις κατόρθωσε να κρατάει τη σημαία των αγώνων ψηλά και να ανταποκρίνεται στους πόθους των εργαζομένων.

Μάθετε πώς επιβίωσε το ΚΚΕ στη μεταξική δικτατορία και πώς έγινε η ψυχή της Εθνικής Αντίστασης.

Μάθετε την εποποιία του Εμφύλιου. Μάθετε ποιο ήταν το ήθος των ηττημένων του Εμφύλιου και ποιο το ήθος των νικητών.

Μάθετε να ξεχωρίζετε τους ιστορικούς από τους πλαστογράφους της Ιστορίας.

Μελετήστε την Ιστορία του Κόμματος και του παγκόσμιου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος.

Αφομοιώστε δημιουργικά τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία.

Αφουγκραστείτε τους πόθους και τους καημούς του λαού.

Η ανταπόκριση στις ελπίδες του λαού πρέπει να είναι ο δρόμος σας.

Και αυτός ο δρόμος είναι αρκετά πλατύς. Σ' αυτόν χωράνε και όλες οι χαρές της ζωής και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα της νεολαίας».

(Χαρίλαος Φλωράκης, απόσπασμα από την ομιλία του για τα 80χρονα του Κόμματος, 14 του Δεκέμβρη 1997).

Ο Χαρ. Φλωράκης με τον επιτελάρχη του στην Πρώτη Μεραρχία του ΔΣΕ Αλέκο Παπαγεωργίου, στις αρχές Φλεβάρη του 1949, στο ελεύθερο Καρπενήσι

Με την Μπέτυ Βαλάση στο θέατρο «Μίνωα» (1995)

Αλλά, ποιος θα κάνει αυτή τη στροφή; Κάποιοι άλλοι; Οχι, σύντροφοι. Ολοι εμείς, όποια θέση κι αν έχουμε στο Κόμμα, πρέπει να κάνουμε στροφή στη σχέση μας με τη θεωρία μας, την επιστήμη και τον πολιτισμό γενικότερα.

Με έμφαση πρέπει να υπογραμμίσουμε απ' αυτό το βήμα ότι πολλά στελέχη μας, και των πιο πάνω καθοδηγητικών οργάνων, αντιμετώπισαν τις αυστηρές εκτιμήσεις και την κριτική του 8ου κεφαλαίου των Θέσεων της ΚΕ σα να μην αφορούσαν τους ίδιους. Το είδαν περισσότερο σαν ένα πρόβλημα που εντοπίζεται μόνο στα μέλη του Κόμματος, το πολύ πολύ στα Γραφεία των ΚΟΒ.

Το ζήτημα όμως: Πού πάει, πού βρίσκεται και ποιο είναι το επίπεδο της θεωρητικής γνώσης και ιδεολογικής δουλειάς του Κόμματος και του κάθε κομμουνιστή ξεχωριστά, αφορά όλο το Κόμμα, αρχίζοντας από την ΚΕ του.

Ας σκεφτεί καθένας μας, πόσο συχνά προτρέπει έναν σύντροφο, που καθοδηγεί, να διαβάζει και πρωταρχικά τα έντυπα του Κόμματος, να μελετά γενικότερα τη θεωρία μας, οργανωμένα και συστηματικά; 'Η πότε ενθαρρύναμε τους συντρόφους μας να διαβάσουν ένα λογοτεχνικό βιβλίο ή να δουν ένα κινηματογραφικό ή θεατρικό έργο, που το κουβεντιάζει πλατιά ο κόσμος;

Με την Αλέκα Παΐζη στην πρεμιέρα του έργου «Η διήγηση της υπηρέτριας Τσερλίντ» (1992)

Ο Χ. Φλωράκης με την Ρ. Κουκούλου και τον Μ. Θεοδωράκη στην παράσταση «Εντα Γκάμπλερ» με πρωταγωνιστές την Τζ. Καρέζη και τον Κ. Καζάκο (1984)

Και βέβαια δεν πρέπει να θεωρούμε ότι επειδή μάθαμε κάποιες ερωτήσεις - απαντήσεις, επειδή διαβάσαμε κάποιο βοήθημα ή επειδή μάθαμε μερικά γενικά προγραμματικά συνθήματα, ότι ξεμπερδέψαμε και μπορούμε να δηλώνουμε με ήσυχη τη συνείδηση «μαρξιστές - λενινιστές» και ν' αποφαινόμαστε μ' ευκολία για όλα. Οχι. Χρειάζεται συστηματική, κοπιαστική προσπάθεια για την ιδεολογική μας κατάρτιση και ωρίμανση. Ούτε να περνά από το μυαλό μας καμιά αντίληψη ότι η θεωρία μας είναι ένα στατικό σύνολο από κωδικοποιημένες ιδέες που τις μάθαμε μια φορά και τελειώσαμε. Μην ξεχνάμε ποτέ, ούτε στη θεωρητική - μελετητική μας προσπάθεια, ούτε στο καθημερινό μας ιδεολογικό μέτωπο ότι ο μαρξισμός - λενινισμός δεν είναι δόγμα, αλλά μια ζωντανή θεωρία, σε διαρκή ανάπτυξη, που δέχεται τα κεντρίσματα των μεγάλων προβλημάτων της εποχής μας, εμπλουτίζεται και ανανεώνεται πάνω στις δικές της επαναστατικές και επιστημονικές βάσεις.

Με τον Γ. Ρίτσο στην παράσταση «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι» στο θέατρο «ΟΡΒΟ» (1988)

Σύντροφοι,

Το «Δελτίο» του ΔΣΕ, που ανακοίνωσε την απελευθέρωση της Νάουσας

Στις 11.45 π.μ., στο Δημοτικό Θέατρο Νάουσας, θα μιλήσει ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Θα ακολουθήσει μουσικό πρόγραμμα από συγκρότημα της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας, ενώ, παράλληλα, θα λειτουργεί στο χώρο έκθεση βιβλίων - φωτογραφιών, αφιερωμένη στη μάχη της Νάουσας που δόθηκε με επιτυχία από τις 11 έως τις 14 Γενάρη του 1949 και ολοκληρώθηκε με την κατάληψη της Νάουσας και το σχεδιασμένο υποχωρητικό ελιγμό προς το Βίτσι.

Προηγουμένως, στις 11 το πρωί, στα κοιμητήρια της Νάουσας θα γίνει αποκάλυψη μνημείου, που στήθηκε στον ομαδικό τάφο όπου είναι θαμμένοι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ που σκοτώθηκαν στις 22 και 23 Δεκέμβρη του 1948, στη διάρκεια της πετυχημένης διείσδυσης και αποχώρησης από την πόλη της Νάουσας, που έγινε από την 18η ταξιαρχία με διοικητή τον Παντελή Βαϊνά. Οι 22 νεκροί (20 μαχητές και 2 μαχήτριες) του ΔΣΕ μεταφέρθηκαν και εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην κεντρική πλατεία της πόλης που είχε ονομαστεί πλατεία «Τρούμαν» (σήμερα Καρατάσου). Στη συνέχεια, μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο και θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο.

Το εργοστάσιο του Λαναρά, που έγινε έδρα της ταξιαρχίας του ΔΣΕ

Από αυτήν την άποψη είναι σημαντική η μελέτη της δράσης του ΔΣΕ, που, με το αίμα των μαχητών και μαχητριών του, έγραψε την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.

Η μάχη της Νάουσας (11 - 14 Γενάρη 1949) συμπίπτει με την εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του ΔΣΕ. Είναι η εποχή των μεγάλων «εκ παρατά­ξεως» αναμετρήσεων του ΔΣΕ με τον αστικό στρατό, που άρχισαν το καλοκαίρι του 1948 στο Γράμμο και συνεχίζονταν με τον επιτυχημένο ελιγμό και την αντεπίθεση στο Βίτσι, η οποία συγκλόνισε τότε προστάτες και προστατευόμενους στην Αθήνα.

Είχαν προηγηθεί οι αποτυχημένες προσπάθειες της 14ης και 103ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ για κατάληψη της Εδεσσας στις 22-23/12/1948 και της Αριδαίας στις 28-29/12/1948, που αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετές για να κάμψουν τη μαχητικότητα και το ηθικό των μαχητών του ΔΣΕ.

Αυτές οι επιχειρήσεις του ΔΣΕ σε Εδεσσα - Αριδαία και Νάουσα «υπαγορεύτηκαν απ' την ανάγκη μιας αδιάκοπης φθοράς του εχθρού και συγκέντρωσης των απαραίτητων σε μας εφεδρειών», σημειώνεται στην απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στις 10 Φλεβάρη του 1949. Τονίζεται, επίσης, πως «οι επιτυχίες στη Νάουσα και στον ελιγμό κερδήθηκαν ακριβώς γιατί αποφύγαμε τα λάθη που παρουσιάσαμε στις δύο πρώτες επιχειρήσεις». Στις εκτιμήσεις του ΠΓ αναφέρεται ακόμη ότι:

Μέσα από την προετοιμασία για τη μάχη της Νάουσας, αναδεικνύεται η ιδιαίτερη βαρύτητα της μελέτης των λαθών και της αξιολόγησης της πείρας που συσσωρεύεται από τις προηγούμενες μάχες.

Η χάραξη λεπτομερούς σχεδίου, η σωστή αξιοποίηση όλων των μέσων και τεχνικών που διέθετε ο ΔΣΕ, η συλλογή όσο περισσότερων πληροφοριών για τις κινήσεις του εχθρού.

Στη Νάουσα έπαιξε επίσης αποφασιστικό ρόλο, για τη νίκη του ΔΣΕ, η παραπλάνηση του αντιπάλου, που για πρώτη φορά μπαίνει σαν βασικό στοιχείο στο σχέδιο επιχείρησης. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν δύο παραπλανητικές κρούσεις του ΔΣΕ στην Εδεσσα, στις 10 προς 11 και 11 προς 12 Γενάρη.

Πέρα από τη στρατιωτική πείρα που αποκτήθηκε, η μάχη της Νάουσας απέδειξε την αντοχή και την ικανότητα των μαχητών του ΔΣΕ - είναι πολυάριθμες οι διακρίσεις και οι προαγωγές μαχητών και αξιωματικών - έφερε στην επιφάνεια τη σαθρότητα του αντιπάλου, που, παρά την υπεροπλία του, δέχτηκε μία σοβαρή ήττα. Ανησύχησε ντόπιους και ξένους πλουτοκράτες που είδαν το καθεστώς τους να συνεχίζει να κλονίζεται ακόμη και στις αρχές του 1949, χρονιά λήξης του Εμφυλίου.

Στη μάχη της Νάουσας μέσα κι έξω από την πόλη, ο ΔΣΕ με δύναμη 2.438 μαχητών αντιπαρατάχθηκε με τις κυβερνητικές δυνάμεις, που με τις ενισχύσεις που έσπευσαν από γύρω περιοχές έφτασαν τις 4.310 και είχαν μόνιμο σύμμαχό τους ένα σμήνος αεροπλάνων που βρίσκονταν πάνω από το πεδίο των μαχών. Μάλιστα, εξαιτίας των συνεχών αεροπορικών βομβαρδισμών που πραγματοποιούσε, προκλήθηκαν σοβαρές υλικές καταστροφές στην πόλη και σκοτώθηκε άμαχος πληθυσμός. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο «ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ» του ΔΣΕ, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών ανακοίνωσε ότι η Αεροπορία πραγματοποίησε 50 επιθέσεις στην πόλη της Νάουσας.

Η κυβερνητική προπαγάνδα απέδωσε τα «εγκλήματα» αυτά στο ΔΣΕ και με την ανάλογη προβολή από τον Τύπο της εποχής συνεχίστηκε η προσπάθεια δυσφήμισης του αγώνα του ΔΣΕ.

Ο ΔΣΕ εξόντωσε στρατιωτικούς στόχους και κατέστρεψε εργοστάσια, όπως του Λαναρά που ήταν ο Σταθμός Διοίκησης της 33ης μοναρχοφασιστικής ταξιαρχίας και ήταν από τα οχυρά του εθνικού στρατού μέσα στη Νάουσα που έπεσε τελευταίο και σήμαινε την πλήρη κατάληψη της Νάουσας από τις δυνάμεις του ΔΣΕ.

Δεν επιτέθηκε γενικά κατά των υποδομών και πολύ περισσότερο κατά των αμάχων. Απεναντίας, το ΚΚΕ είχε γερές βάσεις στα εργοστάσια και στις γειτονιές της Νάουσας από την περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, που αποτέλεσε παρακαταθήκη, βασικό στήριγμα για τις επιτυχίες που είχε ο ΔΣΕ στη συνέχεια στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της Νάουσας.

Εχει και μιαν ακόμη σημασία η εκδήλωση αυτή. Επαναφέρει στην επιφάνεια και στη μνήμη των παλιότερων, το ρόλο που πάντα έπαιζαν οι πλουτοκράτες, ανεξάρτητα από το πώς παρουσιάζονται από το αστικό κράτος σήμερα και τους ντόπιους εκφραστές του.

Η Νάουσα, από τις αρχές του 20ού αιώνα, είχε σημαντική ανάπτυξη του βιομηχανικού προλεταριάτου. Αποτέλεσε σημαντική έδρα της βιομηχανικής ανάπτυξης (κυρίως κλωστοϋφαντουργία) και κέντρο ανάπτυξης εργατικών - λαϊκών αγώνων και παραδόσεων.

Ο μεγαλοβιομήχανος Λαναράς, από τότε, απέδειξε ότι μοναδικό κριτήριο που καθορίζει τη δράση της τάξης του είναι τα κέρδη και πώς αυτά εξυπηρετούνται από την εκάστοτε εξουσία. Ηταν από τους πρόθυμους συνεργάτες των Γερμανών και Βούλγαρων κατακτητών, τροφοδοτώντας με είδη ένδυσης τους στρατούς κατοχής στο όνομα της καλύτερης αμοιβής. Επίσης ήταν ένας από τους βασικούς χρηματοδότες της φασιστικής οργάνωσης «Χ» και των «Ταγμάτων Ασφαλείας».

Τα εργοστάσιά του αποτέλεσαν οχυρά του εθνικού στρατού, στη διάρκεια του Εμφυλίου.

Παραμένουν - οι απόγονοί του σήμερα - συνεπείς εκφραστές της τάξης τους. Αφού καταλήστεψαν τον πλούτο και την εργατική δύναμη των χιλιάδων εργατών, την τελευταία 20ετία επιδοτήθηκαν αδρά από τις κυβερνήσεις του δικομματισμού για να επεκτείνουν τη λεηλασία και στην εργατική τάξη των γειτονικών βαλκανικών χωρών. Και φυσικά τώρα, ο όμιλος, πλέον, της ΕΝΚΛΩ, στηρίζεται από τις ίδιες κυβερνήσεις για να βάλει λουκέτο στα εργοστάσιά του σε όλη την Ελλάδα και τα Βαλκάνια, πετώντας στο δρόμο της ανεργίας χιλιάδες εργάτες. Στηρίζεται για να αλλάξει παραγωγικό προσανατολισμό, ώστε να συνεχίσει να έχει κέρδη από τα νέα πεδία δράσης.

Αυτός είναι ο σύγχρονος πατριωτισμός που προβάλλουν οι πολιτικοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης. Ερχεται από πολύ παλιά και κουβαλάει το αίμα και τον ιδρώτα του λαού μας που λιπαίνει τις μηχανές στα κάτεργα της κερδοφορίας του κεφαλαίου.