Ο Χαρίλαος Φλωράκης, από τα πρώτα βήματά του στην κομματική δουλειά είχε δέσει αξεχώριστα τη ζωή του με το Κόμμα. Αυτή ακριβώς η σχέση διαπερνά τη συνείδησή του. Μια σχέση που έχει κυρίαρχο το στοιχείο της υπευθυνότητας απέναντι στη μεγάλη υπόθεση: Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από την έκθεση που υπογράφει το 1950 προς την ΚΕ του Κόμματος:

«Το να βλέπεις ένα πρόβλημα ολοκληρωμένα αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα για την εγγυημένη λύση του.

Ενα κομματικό μέλος και περισσότερο, φυσικά, ένα στέλεχος πρέπει να έχει αναπτυγμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό τη συναίσθηση της ευθύνης, όχι μονάχα περιορισμένα - στον κύκλο της συγκεκριμένης δουλειάς του - αλλά πολύ πλατιά, για κάθε τι που αφορά το συμφέρον του Κινήματος - ανεξάρτητα αν (είναι ή) δεν είναι άμεσα εντεταλμένο για τη δουλιά αυτή.

Η σκέψη, πως, αφού γι' αυτή τη δουλιά είναι άλλοι σύντροφοι υπεύθυνοι ή και πιο υπεύθυνοι και μάλιστα στην καθοδήγηση, ή, ότι, αφού είναι αυτοί και το βλέπουν, εγώ δε χρειάζεται να το θέσω, ή, να επιμείνω (είναι λαθεμένη). Ακόμα, η αντίληψη ότι τυχόν επιμονή είναι εκδήλωση απειθαρχίας ή έλλειψη εμπιστοσύνης και σεβασμού προς το Κόμμα και (την) καθοδήγηση, νομίζω ότι είναι σοβαρό λάθος. Το σωστό είναι η αδιάκοπη και δίχως υποχωρήσεις πάλη βοήθειας μέσα στα κομματικά πλαίσια και με κομματικές μεθόδους για το καλό του Κινήματος».

Με τον Παπάγο να πανηγυρίζει στο 1954 για την εξάρθρωση του μηχανισμού του ΚΚΕ με τη σύλληψη του Χαρίλαου Φλωράκη, τον Απρίλη του 1955 στη δίκη της Λάρισας, ο σύντροφος σημειώνει:

«Δεν είναι οι κομμουνιστές εκείνοι που δεν έχουν πατρίδα. Οι κομμουνιστές είναι απλοί άνθρωποι, εργατικοί, δεμένοι με τη γη που γεννήθηκαν. Και σ' αυτή τη γη κρίνεται η τύχη τους, μαζί με όλο τον άλλο λαό. Εκείνοι που δεν πιστεύουν σε πατρίδα και που δεν έχουν πατρίδα είναι οι πλουτοκράτες. Τα πλούτη τούς παρέχουν τη δυνατότητα να ζουν σε όποιον τόπο και σε όποια χώρα επιθυμούν. Η Κατοχή απέδειξε και η σημερινή κατάσταση αποδεικνύει ποιος έχει πατρίδα, ποιος πονά γι' αυτήν και ποιος θυσιάζεται για τη λευτεριά και την προκοπή της.

Εμείς πιστεύουμε και αποδεικνύουμε ότι μπορούμε να εξασφαλίσουμε στον ελληνικό λαό μια ζωή ανθρώπινη - αρκεί να αποκατασταθεί η εθνική ανεξαρτησία, να εφαρμοστεί η πολιτική ειρήνης και συνεργασίας με όλους τους λαούς και κυρίως με τους Βαλκανικούς, να σταματήσει η ληστρική επιδρομή της ξένης και ντόπιας πλουτοκρατίας, να αποκατασταθεί η ειρήνευση της χώρας με γενική αμνηστία και να αποκατασταθούν οι δημοκρατικές ελευθερίες.

Σε ό,τι με αφορά προσωπικά εμφορούμαι από τα μεγάλα ιδεώδη του κομμουνισμού. Δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο που να μπορεί να με υποχρεώσει να τα αρνηθώ. Για την πραγματοποίηση της γραμμής του Κόμματος, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του λαού μας, για την Ελλάδα, με ευχαρίστηση προσφέρω όλες μου τις δυνάμεις και ακόμη, ανεπιφύλακτα, και το πιο πολύτιμο αγαθό για τον άνθρωπο, τη ζωή μου».

Αυτά το 1955.

216 μήνες, 6.570 μέρες σε φυλακές και εξορίες δεν άλλαξαν αυτό το δρόμο.

Αντίθετα: Ακόμα και «στις φυλακές οι κομμουνιστές οργανωθήκαμε για να επιβιώσουμε. Και από μια άποψη τις εξανθρωπίσαμε. Οχι μόνο επειδή τις απαλλάξαμε από το καθεστώς των νταήδων και των εκβιαστών, όχι μόνο επειδή με αγώνες πήραμε στα χέρια μας μαγειρεία και συσσίτιο, όχι μόνο επειδή ιδρύσαμε κοινά ταμεία, αλλά και διότι κατορθώσαμε μέσα στις φυλακές να κάνουμε σημαντική μορφωτική και εκπαιδευτική και ιδεολογικοπολιτική δουλιά. Κατορθώσαμε να γίνουμε οι νέοι "ελεύθεροι πολιορκημένοι"».

Η Ιστορία της 10ετίας 1940 - 1950 είναι η πιο ένδοξη Ιστορία του λαϊκοδημοκρατικού μας κινήματος. Ο ελληνικός λαός συσπειρωμένος στο ΕΑΜ διεξάγει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και γράφει το αθάνατο έπος της Εθνικής Αντίστασης, με την ένοπλη λαϊκή πάλη του ΕΛΑΣ. Οργανώνει τη λαϊκή εξουσία, με την κυβέρνηση του βουνού (ΠΕΕΑ), τα λαϊκά όργανα αυτοδιοίκησης, τη λαϊκή πολιτοφυλακή, τα λαϊκά δικαστήρια. Αλλά ήρθε η ένοπλη επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών το Δεκέμβρη του '44, που έγινε η αρχή της πορείας προς τον εμφύλιο. Η ηρωική δράση του ΔΣΕ δεν κατάφερε τη λαϊκοδημοκρατική νίκη. Παρ' όλ' αυτά, το δίκιο της Ιστορίας είναι με το μέρος του λαού. Τι κρινόταν τότε; Την απάντηση τη δίνει με χαρακτηριστικό τρόπο ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης, μέσα από ένα περιστατικό στη Μεγάλη Δίκη, στο στρατοδικείο της Αθήνας το 1960.

«Ηταν, στα 1960, η Μεγάλη Δίκη στο στρατοδικείο της Αθήνας, για κατασκοπία. Για παράβαση, δηλαδή, του αναγκαστικού νόμου του Μεταξά 375. Μια από τις κατηγορίες εναντίον μας ήταν και αυτή: Οτι στόχος μας ήταν η βιαία κατάληψη της εξουσίας. Σηκώθηκα απάνω και είπα στον Πρόεδρο του Στρατοδικείου: Ποια κατάληψη της εξουσίας, κ. Πρόεδρε; Εμείς την είχαμε την εξουσία και, πιστοί στις συμφωνίες μας, την παραδώσαμε... Και ξέρετε τι μου απάντησε με σαρκασμό; Ας μην την παραδίδατε. Τώρα κάτσε κάτω και πλήρωσε...

"Αυτό ήταν το λάθος μας", του απάντησα».

Ο σύντροφος που «έφυγε» στις 22 Μάη του 2005 κατάχτησε τον τίτλο του λαϊκού ηγέτη, του ιστορικού ηγέτη «σε όλα τα πεδία του αγώνα, σαν συνδικαλιστής, πολεμιστής της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, σαν φυλακισμένος και εξόριστος, σαν επαναστάτης σε δύσκολες στιγμές».

Οπως χαρακτηριστικά σημείωνε, στις 25 Μάη του 2005, η Αλέκα Παπαρήγα στον τελευταίο αποχαιρετισμό εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ «δεν είναι πάντα εύκολο να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα. Δεν είναι πάντα εύκολο να στέκεσαι όρθιος όταν άλλοι πέφτουν. Και ακόμα περισσότερο, να ανοίγεις νέους δρόμους».

Πολλοί σε διαφορετικές στιγμές έχουν σπεύσει να χαρακτηρίσουν τουλάχιστον λάθος την ίδια την ύπαρξη του ΚΚΕ.

Βοηθούντος του χρόνου και της άμβλυνσης της μνήμης που συνεπάγεται το πέρασμά του, πολλοί ξεχνούν πως είναι οι ίδιοι οι κομμουνιστές που έχουν μιλήσει για τα λάθη τους, αλλά από εντελώς άλλη σκοπιά.

Χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε ο Χαρίλαος Φλωράκης στον στρατοδίκη στη δίκη του 1960: «Ο μακαρίτης ο Χαβίνης είπε στη Βουλή ότι είναι ντροπή να υβρίζεται η Εθνική Αντίσταση, γιατί την ακολουθούσε το 70% του ελληνικού λαού. Ποια ήταν η βία; Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έκαναν ακριβώς το αντίθετο. Είχαν τα 80% του λαού με το μέρος τους, είχαν ουσιαστικά την εξουσία και δέχτηκαν να συμμετάσχουν ως μειοψηφία σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Και αυτό ήταν λάθος τους».

Αποσπασματικά κανείς δεν μπορεί να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα ενός επαναστάτη. Σε κάθε στιγμή επιλέγεις εκείνο που είναι χρήσιμο - αναγκαίο για τα καθήκοντα που έχεις μπροστά.

Κρατάμε αυτό:

«Διαβάστε την Ιστορία του λαού μας. Διαβάστε την Ιστορία του εργατικού κινήματος. Διαβάστε την Ιστορία του ΚΚΕ.

Μάθετε μέσα από ποιες ανήκουστες δυσκολίες και διώξεις κατόρθωσε να κρατάει τη σημαία των αγώνων ψηλά και να ανταποκρίνεται στους πόθους των εργαζομένων.

Μάθετε πώς επιβίωσε το ΚΚΕ στη μεταξική δικτατορία και πώς έγινε η ψυχή της Εθνικής Αντίστασης.

Μάθετε την εποποιία του Εμφύλιου. Μάθετε ποιο ήταν το ήθος των ηττημένων του Εμφύλιου και ποιο το ήθος των νικητών.

Μάθετε να ξεχωρίζετε τους ιστορικούς από τους πλαστογράφους της Ιστορίας.

Μελετήστε την Ιστορία του Κόμματος και του παγκόσμιου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος.

Αφομοιώστε δημιουργικά τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία.

Αφουγκραστείτε τους πόθους και τους καημούς του λαού.

Η ανταπόκριση στις ελπίδες του λαού πρέπει να είναι ο δρόμος σας.

Και αυτός ο δρόμος είναι αρκετά πλατύς. Σ' αυτόν χωράνε και όλες οι χαρές της ζωής και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα της νεολαίας».

(Χαρίλαος Φλωράκης, απόσπασμα από την ομιλία του για τα 80χρονα του Κόμματος, 14 του Δεκέμβρη 1997).