Ενα θέμα που δυστυχώς δεν απασχολεί με τη σοβαρότητα που πρέπει τους ενασχολούμενους με τα περιβαλλοντικά ζητήματα σχετίζεται με τις επιπτώσεις στην υγεία μας των διάφορων περιβαλλοντικών προβλημάτων και κυρίως των σημαντικότερων, όπως αυτό του φαινομένου του θερμοκηπίου και της μείωσης της στιβάδας του όζοντος. Φυσικά μόνο για σενάρια μπορούμε να μιλήσουμε, αλλά η ευαισθητοποίηση των πολιτών, που είναι αναγκαία συνθήκη για την άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις, θα ήταν κατά τη γνώμη μας σαφώς εντονότερη στην περίπτωση που υπήρχε ενημέρωση για το τι μέλλει γενέσθαι. Και το μέλλον μόνο ρόδινο δε διαγράφεται.

Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος σε σύγκριση με τα υπόλοιπα έμβια μπορεί να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη επιτυχία τις ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες. Κι αυτό είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης του πολιτισμού που παρέχει δυνατότητες προφύλαξης και γενικά προσαρμογής στις εκάστοτε επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Παράλληλα ο υγιής άνθρωπος διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς ρύθμισης για την αντιμετώπιση μέτριων αυξομειώσεων της θερμοκρασίας. Ομως οι ευπαθείς ομάδες, όπως ηλικιωμένοι, παιδιά και ασθενείς με καρδιολογικά, νεφρικά και αναπνευστικά προβλήματα, αδυνατούν να προσαρμοστούν το ίδιο καλά στις αυξημένες θερμοκρασίες. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου συνοδεύεται με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, αλλά και από ακραία καιρικά φαινόμενα. Τα δεύτερα είναι και τα πλέον επικίνδυνα για τους ανθρώπους, μια και η μέση αύξηση θα επέλθει σταδιακά, ενώ τα δεύτερα εκδηλώνονται ξαφνικά και μεταβάλλουν τη θερμοκρασία για λίγο διάστημα, αλλά με σημαντικές αυξομειώσεις. Οι καύσωνες έχουν άμεσες επιπτώσεις στην υγεία των πληθυσμών, κυρίως τις πρώτες δυο μέρες, που αποκαλούνται και «μέρες δολοφόνοι». Αν φυσικά οι καύσωνες παραταθούν, τότε η κατάσταση χειροτερεύει ακόμα περισσότερο. Να σημειώσουμε ακόμα ότι μικρή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας θα αυξήσει ακόμα περισσότερο την εκδήλωση των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Στην Ουάσιγκτον μέχρι σήμερα εκδηλώνονται καύσωνες με θερμοκρασία πάνω από 38 βαθμούς μόνο μια φορά το χρόνο. Το 2050 θα εμφανίζονται πάνω από δώδεκα φορές. Στη Μεγάλη Βρετανία το θερμότερο καλοκαίρι εκδηλώθηκε το 1976. Κάτι τέτοιο θα συμβαίνει από το 2030 κάθε δέκα χρόνια. Οι υψηλές θερμοκρασίες τα καλοκαίρια θα συνοδεύονται με αύξηση των θανάτων και νοσημάτων που σχετίζονται με τη θερμοκρασία. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 3 βαθμούς Κελσίου, που αναμένεται μέχρι τα μέσα του αιώνα εξαιτίας του διπλασιασμού των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, θα εξαπλασιάσει τους θανάτους, σύμφωνα με Αμερικανούς επιστήμονες. Ενας ογδοντάχρονος κινδυνεύει έξι φορές περισσότερο από έναν εξηντάχρονο, ενώ τα βρέφη και τα μικρά παιδιά δέκα φορές περισσότερο από τα μεγαλύτερα παιδιά. Το θερμικό στρες και η θερμοπληξία είναι η άμεση συνέπεια των καυσώνων και τα αποτελέσματά τους συνήθως οδηγούν στο θάνατο. Ομως μόνο οι μισοί από τους θανάτους που σχετίζονται με τους καύσωνες οφείλονται στις θερμοπληξίες. Οι υπόλοιποι οφείλονται σε καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια.

Το 1959 στη Μελβούρνη της Αυστραλίας ο παρατεταμένος καύσωνας τετραπλασίασε τη θνησιμότητα τις πρώτες τέσσερις μέρες που εκδηλώθηκε. Στο Λος Αντζελες έχουν καταγραφεί τρεις σημαντικοί καύσωνες τα έτη 1939, 1955 και 1963 με θερμοκρασίες πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου. Και οι τρεις έγιναν το Σεπτέμβρη και κράτησαν 4-7 μέρες. Οι θάνατοι στους δυο πρώτους ήταν περισσότεροι συγκριτικά με τον τρίτο. Οι ηλικίες 50-70 ετών εμφάνισαν θνησιμότητα 300% και των άνω των ογδόντα 500% στους πρώτους δύο, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά στον τρίτο ήταν 40% και 200%. Η διαφοροποίηση αποδίδεται στη χρήση κλιματιστικών που κυκλοφορούν πλέον από τη δεκαετία του πενήντα, τα οποία όμως συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται και σίγουρα η λύση δεν είναι η αύξηση των κλιματιστικών, αλλά ο περιορισμός των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και η αναστροφή του φαινομένου. Το 1976 στο θερμότερο καλοκαίρι στο Λονδίνο υπήρξε αύξηση των θανάτων των ηλικιωμένων κατά 50%. Ο καύσωνας πλέον έχει αποδειχτεί ότι διαταράσσει την ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, με συνέπεια να εκδηλώνονται εκρήξεις θυμού και εγκληματικότητας. Το θερμικό στρες ενισχύεται από το φαινόμενο των «θερμικών νησίδων» (η έλλειψη πρασίνου και τα υλικά κατασκευής των πολυκατοικιών και των δρόμων κατακρατούν τη θερμοκρασία και την επανεκπέμπουν), περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο την όλη κατάσταση. Τέλος, οι υψηλές θερμοκρασίες θα επηρεάσουν τη γονιμότητα, το άσθμα, την αλλεργική ρινίτιδα και τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των εμβρύων. Ομως υπάρχουν και οι έμμεσες επιπτώσεις που συχνά είναι ακόμα σοβαρότερες και με τις οποίες θα ασχοληθούμε στο επόμενο σημείωμα.