Το μέτρο της χορήγησης «μηνιαίας ενίσχυσης 180 ευρώ» για την αναζήτηση μιας θέσης σε παιδικό σταθμό καταλαμβάνει σταθερά μια θέση στις εξαγγελίες της ΝΔ, ξεκινώντας από την προεκλογική της εκστρατεία και φτάνοντας μέχρι την πρόσφατη ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.

Την περίοδο που διανύουμε χιλιάδες ζευγάρια αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των ελλείψεων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, με τις υπάρχουσες δομές των δήμων να καλύπτουν ένα μικρό μόνο μέρος των παιδιών των αντίστοιχων ηλικιών και το κόστος των τροφείων να επιβαρύνει σημαντικά τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Μια προσεκτική ματιά στις κυβερνητικές εξαγγελίες αλλά και στην κριτική που ασκεί από τη θέση της αντιπολίτευσης πλέον ο ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύει πόσο μακριά βρίσκονται και οι δύο από τη σύγχρονη ανάγκη για αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν φροντίδα και Προσχολική Αγωγή για όλα τα βρέφη και νήπια, με στόχο την ολόπλευρη ψυχοσωματική, διανοητική, κοινωνική τους ανάπτυξη.

Τόσο η εξαγγελλόμενη «μηνιαία ενίσχυση» της σημερινής κυβέρνησης όσο και τα ήδη γνωστά «κουπόνια» (voucher) της προηγούμενης, για τη δωρεάν «φιλοξενία» στους δημοτικούς ή ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς, δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αποκλεισμού χιλιάδων βρεφών και νηπίων ούτε καταργούν τα τροφεία στους παιδικούς σταθμούς. Αποτελούν όμως τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: Είναι δύο διαφορετικές εκδοχές της κατεύθυνσης της ΕΕ για την ανάπτυξη «υπηρεσιών για τη φροντίδα της οικογένειας» με στόχο την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, ως μέρος της «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την απασχόληση».

Η ΝΔ «γελοιοποιήθηκε υποσχόμενη 180 ευρώ σε κάθε παιδί το μήνα για είσοδο σε βρεφονηπιακό, όταν το κράτος πλήρωνε ήδη 210 ευρώ κατά μέσο όρο», σχολίαζε σε ανακοίνωσή της στα τέλη Ιούλη η πρώην αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Θεανώ Φωτίου. Η ίδια «απαντούσε» στις εξαγγελίες ότι «όλα τα παιδιά» θα έχουν θέση στους σταθμούς ισχυριζόμενη ότι «αυτό το είχε εξασφαλίσει ο ΣΥΡΙΖΑ». Κυβέρνηση και αντιπολίτευση καθώς και τα υπόλοιπα κόμματα που ευθυγραμμίζονται στις κατευθύνσεις της ΕΕ διαγκωνίζονται για το ποιος μοιράζει λίγο περισσότερα ή λίγο μεγαλύτερης αξίας «κουπόνια», μετατρέποντας την Προσχολική Αγωγή σε εμπόρευμα και ευκαιριακή παροχή.

Η πείρα από το πρόγραμμα «Εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής», που υλοποιείται τα τελευταία χρόνια μέσα από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), είναι χαρακτηριστική. Προκειμένου να δουν το όνομά τους στον κατάλογο των «ωφελούμενων» του προγράμματος και να πάρουν το voucher που αφορά την επιδότηση των τροφείων, οι γονείς πρέπει αφενός να μην «κοπούν» από τους όρους και τις προϋποθέσεις, αφετέρου να συγκεντρώσουν μεγαλύτερη μοριοδότηση από τους υπόλοιπους. Το «διαβατήριο» για μια από τις περιορισμένες θέσεις που χρηματοδοτεί το πρόγραμμα είναι η κατάταξη των οικογενειών ως προς το επίσημο απαράδεκτο όριο της φτώχειας. Από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αποκλείονται οικογένειες με βάση εισοδηματικά κριτήρια (27.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα για την τετραμελή οικογένεια) καθώς και εργαζόμενοι στο Δημόσιο και στους ΟΤΑ. Επίσης, σε 161 δήμους δεν υπάρχουν βρεφικοί σταθμοί με αποτέλεσμα οι μητέρες παιδιών βρεφικής ηλικίας να μην μπορούν να καταθέσουν καν αίτηση για συμμετοχή στο πρόγραμμα, ενώ σε 48 δήμους καταγράφεται τουλάχιστον διπλάσια ζήτηση σε σχέση με τις προσφερόμενες θέσεις.

Οι όποιες τροποποιήσεις επιφέρει η σημερινή κυβέρνηση στο παραπάνω πρόγραμμα ή σε όποιο ανάλογο το διαδεχθεί, δεν αλλάζουν την εικόνα: Οι πολιτικές που ακολουθούν οι εκάστοτε κυβερνήσεις είναι κομμένες και ραμμένες στις κατευθύνσεις της ΕΕ για αποσπασματικές «παροχές» και μέτρα, που δεν σχεδιάζονται με κριτήριο το δικαίωμα των παιδιών στην Προσχολική Αγωγή, αλλά με μοναδικό κίνητρο τους στόχους να αυξηθούν οι δείκτες απασχόλησης των μητέρων. Αποτέλεσμα της κατεύθυνσης αυτής είναι η ανάπτυξη των όποιων υπηρεσιών και υποδομών για τη στήριξη των παιδιών και της οικογένειας να προσαρμόζεται στις «ευέλικτες» εργασιακές σχέσεις των γυναικών.

«Το υψηλό κόστος αποτελεί εμπόδιο στη χρήση της παιδικής φροντίδας και αποθαρρύνει ουσιαστικά τους γονείς, και ιδιαίτερα τις μητέρες, από το να εργάζονται», σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε παλιότερη σχετική της Εκθεση¹ (Μάης 2018). Υπολογίζει, μάλιστα, ότι η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας «συνεπάγεται απώλειες 370 δισ. ευρώ ετησίως για την Ευρώπη», αποτυπώνοντας το αστικό ενδιαφέρον για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρηματικών κολοσσών, μέσα από την αύξηση του εργατικού δυναμικού, αξιοποιώντας την ανεκμετάλλευτη «δεξαμενή» του οικονομικά ενεργού γυναικείου πληθυσμού.

Στην κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη να βελτιωθούν «η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας». Με τους λεγόμενους «στόχους της Βαρκελώνης», που έθεσε το 2002, η ΕΕ επιδίωκε το 90% των παιδιών ηλικίας από 3 ετών έως την ηλικία υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης και το 33% των παιδιών ηλικίας κάτω των 3 ετών να πηγαίνουν σε κάποιας μορφής δομή προσχολικής φροντίδας. Στην περίπτωση της Ελλάδας, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου²(Φλεβάρης 2019), «το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των τριών ετών σε επίσημες δομές παιδικής φροντίδας είναι 8,9% (έναντι του μέσου όρου της ΕΕ, που είναι 32,9%) και το ποσοστό των παιδιών μεταξύ της ηλικίας των τριών ετών και της ηλικίας υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης είναι 55,6% (μέσος όρος της ΕΕ: 86,3%)». Μάλιστα, σημειώνει ότι «για το ζήτημα αυτό χρειάζονται περαιτέρω επενδύσεις, διότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ανασχετικά για την πιθανή αύξηση της γυναικείας απασχόλησης».

Το αντιδραστικό περιεχόμενο των κατευθύνσεων της ΕΕ αποτυπώνεται σε μια σειρά από «καλές πρακτικές» και παραδείγματα που προβάλλει η Επιτροπή.

Σε ορισμένες χώρες προβλέπεται ένας περιορισμένος αριθμός ωρών δωρεάν φοίτησης στους παιδικούς σταθμούς και οι γονείς πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη για τις υπόλοιπες: Στην Ιρλανδία έχει θεσμοθετηθεί πρόγραμμα που «παρέχει περιορισμένες δωρεάν θέσεις με μερική χρονική κάλυψη (συνολικά 15 ώρες, δηλαδή 5 φορές από 3 ώρες την εβδομάδα) σε ιδιωτικά κέντρα παιδικής φροντίδας», ενώ αν οι εργαζόμενοι γονείς επιθυμούν να αφήσουν το παιδί στο κέντρο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πληρώνουν για τις «επιπλέον ώρες». Αντίστοιχα, στη Σουηδία «κάθε παιδί από την ηλικία των 3 ετών έχει δικαίωμα δωρεάν παιδικής φροντίδας 525 ωρών», ενώ «οι εγκαταστάσεις παιδικής φροντίδας δικαιούνται κρατική επιχορήγηση για την αντιστάθμιση της απώλειας εισοδήματος και για την εξασφάλιση υπηρεσιών υψηλής ποιότητας».

Σε άλλες περιπτώσεις, τα κράτη - μέλη έχουν θεσπίσει «φορολογικά κίνητρα» για τις επιχειρήσεις, τα οποία «συνδέονται με την παροχή υπηρεσιών παιδικής φροντίδας στους εργαζομένους τους». Με τον τρόπο αυτό η Προσχολική Αγωγή μετατρέπεται σε «ευγενική χορηγία» και «προσφορά» των «καλών εργοδοτών», με επιπτώσεις στο είδος και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, ενώ μια απόλυση στέλνει τους γονείς στην ανεργία και ταυτόχρονα τα παιδιά τους εκτός παιδικού σταθμού.

Τέλος, η ΕΕ επιστρατεύει τη συνταγή της λεγόμενης «άτυπης παιδικής φροντίδας», δηλαδή τη φροντίδα του παιδιού από συγγενείς ή νταντάδες, ως «συμπλήρωμα», ακόμα και υποκατάστατο των υπηρεσιών Προσχολικής Αγωγής. «Η άτυπη παιδική φροντίδα είναι παιδική φροντίδα που παρέχεται από άλλα άτομα, εκτός των γονέων του παιδιού», εξηγεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή από παππούδες και γιαγιάδες, φίλους ή γείτονες, νταντάδες ή «παιδοκόμους», και «μπορεί είτε να συμπληρώσει είτε να αντικαταστήσει την επίσημη παιδική φροντίδα»! Για τις εργαζόμενες μητέρες που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο οικονομικό κόστος των «υπηρεσιών παιδικής μέριμνας» ή αδυνατούν να βρουν διαθέσιμη θέση στις δομές, η ΕΕ προτείνει τις γνωστές «λύσεις» της γιαγιάς και της νταντάς, τις οποίες βαφτίζει «άτυπη φροντίδα».

Αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν αγωγή και φροντίδα για όλα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας διεκδικεί, κόντρα στην πολιτική κυβερνήσεων και ΕΕ, η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας. «Η Προσχολική Αγωγή είναι αναγκαία για τη σωματική, νοητική, συναισθηματική, αισθητική, κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού που του δίνει τα εφόδια για την υπόλοιπη ζωή του. Στους βρεφονηπιακούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία το παιδί μπορεί πιο ολοκληρωμένα να μάθει όσα είναι αναγκαία για την ανάπτυξή του: Να σκέπτεται, να παρατηρεί το περιβάλλον, να συμβιώνει αρμονικά, να λειτουργεί ομαδικά, να πειθαρχεί, να διεκδικεί, να κάνει φίλους. Γι' αυτό η Προσχολική Αγωγή είναι δικαίωμα κάθε παιδιού. Δεν ανεχόμαστε να κάνουμε εκπτώσεις από αυτό που είναι σύγχρονο και αναγκαίο για τα παιδιά μας!», σημειώνει σε ανακοίνωσή της.

Η ΟΓΕ διεκδικεί:

-- Να εξασφαλίζεται από το κράτος για όλα τα παιδιά, από τη γέννησή τους μέχρι την είσοδό τους στο σχολείο, θέση σε προσχολική δομή δημόσια και δωρεάν. Χωρίς voucher, χωρίς τροφεία, χωρίς χρήματα γονιών για να καλύψουν λειτουργικές δαπάνες, εξόδους, πολιτιστικές δράσεις. Παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία, τόσα όσα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των παιδιών.

-- Αμεση και ουσιαστική υλοποίηση της δίχρονης υποχρεωτικής Προσχολικής Αγωγής με κρατική χρηματοδότηση, που θα καλύψει όλες τις ανάγκες σε κτίρια, αίθουσες και προσωπικό.

-- Προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, όλων των αναγκαίων ειδικοτήτων, παιδαγωγών (βρεφονηπιοκόμων και νηπιαγωγών), ειδικού παιδαγωγικού, ειδικού επιστημονικού (λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγοι), βοηθητικού προσωπικού.

-- Μονιμοποίηση όλων των συμβασιούχων χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Να μη γίνει καμία απόλυση. Σταθερή και μόνιμη δουλειά για όλους τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες με 6ωρο, 5ήμερο, 30ωρο.

-- Κτίρια σύγχρονα, ασφαλή, με τους αναγκαίους χώρους για το παιχνίδι, τη σίτιση, την ξεκούραση των παιδιών.

-- Η σίτιση να γίνεται με ευθύνη του κράτους, για όλα τα παιδιά, με το αναγκαίο προσωπικό, με ποιότητα και επάρκεια.

-- Ενιαίο, επιστημονικό, αναβαθμισμένο σύγχρονο παιδαγωγικό πρόγραμμα με ευθύνη του κράτους (π.χ. υπουργείο Παιδείας). Το περιεχόμενο του παιδαγωγικού έργου δεν μπορεί να είναι στη δικαιοδοσία της εκάστοτε δημοτικής αρχής, διαφοροποιημένο και αποσπασματικό. Να συνδέεται το παιδαγωγικό έργο των παιδικών σταθμών με αυτό των νηπιαγωγείων.

Παραπομπές

1. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0273&from=EN

2. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/2019-european-semester-country-report-greece_el.pdf