Ευλογημένος τόπος. Είναι οι πρώτες λέξεις που σου 'ρχονται στο νου όταν πρωτοαντικρίζεις τον Νομό Εβρου. Η φύση σε όλο της το μεγαλείο, βιότοποι και υδροβιότοποι, σημάδια πάνω στα οποία έχει αποτυπωθεί η ιστορία του τόπου, μια ιστορία χιλιάδων χρόνων. Και βέβαια ο ποταμός Εβρος, η σημαντικότερη"προίκα" του νομού. Το ποτάμι είναι πηγή ζωής για τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων που ασχολείται με τη γεωργία. Ο ζωτικός του ρόλος είναι διαχρονικός, αφού από την αρχαιότητα ακόμα ρύθμιζε την οικονομική ζωή του τόπου.

Διαθέτοντας όλα αυτά τα προτερήματα θα περίμενε κανείςνα είναι ένας πλούσιος Νομός και οι 145.000 περίπου κάτοικοι να ζουν πλουσιοπάροχα, μέσα σ' αυτόν τον επίγειο παράδεισο. Ομως, δεν είναι έτσι. Τα προβλήματα των κατοίκων είναι πολλά και το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό. Ο πλούτος του Εβρου δυστυχώς δεν έχει αξιοποιηθεί, η έλλειψη έργων υποδομής και ανάπτυξης είναι εμφανής, ενώ όλο και περισσότεροι, νέοι άνθρωποι κυρίως, παίρνουν το δρόμο της εσωτερικής μετανάστευσης, για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Η αγροτική παραγωγή, μετά τιςσυμφωνίες της ΓΚΑΤΤ και της ΚΑΠ, καθίσταται πλέον ασύμφορη. Οι βιομηχανίες, εκμεταλλευόμενες το καθεστώς ασυδοσίας που τους παρέχει το κράτος, τα "μαζεύουν" και μετακομίζουν σε χώρες με ακόμα φθηνότερο εργατικό κόστος, ενώ η δημιουργία κάποιων άλλων εξαγγέλλεται ξανά και ξανά, εγκαινιάζονται και ποτέ δε λειτουργούν.

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Στο καπνοχώρι Αργιαννή,όπως και στα υπόλοιπα γύρω απ' αυτό που καλλιεργούν τον φημισμένο καπνό "μπασμά", οι καπνοπαραγωγοί έπεσαν θύματα και φέτος της εκμετάλλευσης των εμπόρων, που τους πήραν τα καπνά για ένα κομμάτι ψωμί. Πέρυσι οι έμποροι έδωσαν 200 δραχμές για κάθε κιλό καπνού δώρο στους παραγωγούς, με την προϋπόθεση να τους προτιμήσουν για να δώσουν τα καπνά τους. Φέτος όμως, όταν αγόρασαν τα καπνά αφαίρεσαν τις 200 δραχμές από την τιμή του κιλού, που έφτασε μόλις τις 900 δραχμές. Σε άλλο σημείο, βόρεια στον Εβρο, εδώ και πάρα πολλά χρόνια χτίζεται ένα εργοστάσιο παραγωγής ρούχων για το στρατό. Το εργοστάσιο, του οποίου έχουν πέσει μόνο τα θεμέλια, έχει χρησιμοποιηθεί για ψηφοθηρικούς σκοπούς πάμπολλες φορές, ακόμα κι από τον Γερ. Αρσένη και τονΚ. Σημίτη, οι οποίοι όταν είχαν επισκεφτεί την περιοχή έκαναν λόγο για 300 νέες θέσεις εργασίας, όμως άδικα περιμένουν να εργαστούν οι κάτοικοι της περιοχής.

Θύματα εκμετάλλευσης δεν είναι, όμως, μόνο οι ντόπιοι. Στον Εβρο αναζητούν μια καλύτερη μοίρα και εκατοντάδες μετανάστες από τη γειτονική Βουλγαρία. Ανθρωποι που ζούσαν με ψηλά το κεφάλι, πριν την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος, άνθρωποι που δε γνώριζαν τι θα πει "ανεργία". Για ένα κομμάτι ψωμί, σκύβουν το κεφάλι κι εργάζονται όλη μέρα στα χωράφια χωρίς δεύτερη κουβέντα, εξάλλου δεν έχουν άλλα περιθώρια, πίσω στη χώρα τους τους περιμένει η πείνα και η εξαθλίωση. Σε ένα κτήμα, έξω από την Ορεστειάδα, συναντήσαμε τη Μαρία, Σαρακατσάνα στην καταγωγή, από το Σλίβεν της γειτονικής χώρας, να τσαπίζει ζαχαρότευτλα. Μας είπε ότι αυτή είναι "τυχερή", αφού ο ιδιοκτήτης της δίνει 5.000 δραχμές, φαγητό κι ένα κρεβάτι να κοιμάται. Ωστόσο, το παράπονο ξεχειλίζει όταν μας λέει ότι στη Βουλγαρία "έχουμε πράματα πολλά, αλλά η τσέπη είναι άδεια" και με το ίδιο παράπονο αναπολεί τους παλιούς καλούς καιρούς, τότε που "είχαμαν πράματα, φτηνά, όλα φτηνά, είχαμαν δουλιές".

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας από το Δέλτα του Εβρου, στον Κόλπο του Αίνου, ως και το τελωνείο στο Ορμένιο, το βορειότερο χωριό στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, καταγράψαμε κάποια από τα προβλήματα που απασχολούν τους ντόπιους. Τα αιτήματά τους είναι - πάνω κάτω τα ίδια, ζητάνε από το κράτος να ενδιαφερθεί για τον ακριτικό αυτό νομό, να γίνουν έργα υποδομής, να ενισχυθεί η αγροτική οικονομία, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Ολοι κατέληγαν, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, αν όλα αυτά δε γίνουν ο Εβρος θα ερημώσει....

Χρόνιο αίτημα των κατοίκων των Φερών, αλλά και γενικότερα όλων των χωριών της Νότιας κοιλάδας του Εβρου, είναι η κατασκευή του φράγματος στην Ιτέα - για το θέμα αυτό αναφερθήκαμε εκτενέστερα σε προηγούμενο αφιέρωμά μας. Το φράγμα αυτό θα αποθηκεύει αρκετές ποσότητες νερού για την άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, που τώρα διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να καταστραφούν.

Ο "εχθρός" που αντιμετωπίζουν και τους "επισκέπτεται" αιφνίδια, είναι η αλατότητα των νερών του Εβρου. Δηλαδή, κάποιες χρονιές η στάθμη των νερών του ποταμού κατεβαίνει εξαιτίας της λειψυδρίας και το θαλάσσιο νερό εισχωρεί σ' αυτόν σε απόσταση 30 χιλιομέτρων. Το αποτέλεσμα είναι να καταστρέφονται οι καλλιέργειες που ποτίζονται από τον Εβρο. Το φράγμα στην Ιτέα θα έλυνε οριστικά το πρόβλημα και οι αγρότες που απελπίζονται κι εγκαταλείπουν την περιοχή θα παρέμεναν στον τόπο τους, αλλά η πολιτεία κωφεύει στις αγωνιώδεις εκκλήσεις τους.

Μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του νομού είναι η Ορεστιάδα, η οποία σήμερα κινδυνεύει να δεχτεί ένα ακόμα "χαστούκι". Ενα "χαστούκι" που έχει να κάνει με τη στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη της περιοχής, βιομηχανία ζάχαρης. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα, που προσφέρει δουλιά σε 250 μόνιμους εργαζόμενους, ενώ απασχολεί άλλους 500 περίπου έκτακτους, την περίοδο αιχμής από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβρη. Εκτός αυτών όμως, χιλιάδες αγρότες απ' όλο το νομό καλλιεργούν ζαχαρότευτλα για τις ανάγκες του εργοστασίου.

Ωστόσο, φέτος άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα "μαύρα σύννεφα" πάνω από τη βιομηχανία. Το επιχειρησιακό σωματείο προσανατολίζεται σε κινητοποιήσεις μιας και η επιχείρηση αρνείται να ικανοποιήσει το αίτημά τους για αυξήσεις στα όρια της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Η διοίκηση αρχικά πρότεινε "αυξήσεις" 0% + 0% (!) ενώ η τελική της πρόταση διαμορφώθηκε στο 2% + 1%. Ταυτόχρονα, μηδενικές είναι και οι αυξήσεις που θα δώσει φέτος και στους αγρότες.

Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως είναι το νέο οργανόγραμμα της επιχείρησης που κοινοποιήθηκε και στο Σωματείο. Σύμφωνα μ' αυτό, το προσωπικό θα μειωθεί από 250 σε 170 εργαζόμενους, ενώ θα περιορίζονται και οι εποχιακοί κατά 10% κάθε χρόνο. Παράλληλα μπαίνει και το ζήτημα των μεταθέσεων εργαζομένων στα υπόλοιπα πέντε εργοστάσια που λειτουργούν στη χώρα. Τα μέτρα αυτά, ισχυρίζονται οι "μάνατζερ" της επιχείρησης, κρίνονται απαραίτητα προκειμένου να ανταπεξέλθει στον ανταγωνισμό.

Τα στοιχεία, πράγματι, λένε ότι η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης - το 75% των μετοχών της ανήκουν στην Αγροτική Τράπεζα - το '96 είχε κέρδη 6,5 δισ. δραχμές, ενώ το '95 11,5 δισ. δραχμές. Αυτή η μείωση των κερδών, σύμφωνα πάντα με την επιχείρηση, αποδίδεται στην εισαγωγή φτηνότερης ζάχαρης (50.000 τόνων περίπου), που κέρδισε ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής αγοράς, την οποία μονοπωλούσε μέχρι σήμερα η επιχείρηση. Αυτό στο οποίο αποφεύγουν να αναφερθούν οι "μάνατζερ" είναι το ποιος επέτρεψε αυτήν την εισαγωγή, δε λένε, δηλαδή, ότι η ΕΕ επιβάλλει με αυτόν τον τρόπο την καταστροφή της ντόπιας παραγωγής.

Λίγο έξω από την Ορεστιάδα, βορειότερα, συναντήσαμε τον αγρότη Γ. Κουσπεντή,στο χωράφι του, την ώρα που τσάπιζε τα ζαχαρότευτλα. "Το εργοστάσιο μας έσωσε", μας είπε, αφού κι αυτός είναι ένας από τους πολλούς αγρότες που δίνουν την παραγωγή τους στο εργοστάσιο ζάχαρης. Τα προβλήματα των αγροτών είναι πολλά, τα έξοδα που έχουν δυσβάστακτα, οι τράπεζες βραχνάς, αλλά τουλάχιστον το εργοστάσιο τούς προσφέρει ένα σίγουρο και σταθερό εισόδημα, λέει ο αγρότης. "Πρέπει να μείνει το εργοστάσιο, να φτιαχτούν κι άλλα για να μπορέσουν οι νέοι να βρίσκουν δουλιά, αλλιώς θα ερημώσει ο τόπος μας".

Εχουμε ήδη μπει στο Τρίγωνο,την περιοχή σε σχήμα τριγώνου που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του νομού, στα σύνορα με Βουλγαρία και Τουρκία. Πανέμορφος τόπος και το Τρίγωνο, καταπράσινος, αλλά εγκαταλειμμένος. Στα 17 χωριά που το απαρτίζουν, πριν 15 χρόνια λειτουργούσαν ισάριθμα σχολεία, μερικά απ' τα οποία πολυδύναμα. Σήμερα λειτουργούν μόνο τέσσερα και αυτά με μικρό αριθμό μαθητών.

Η ερήμωση του τόπου είναι αισθητή. Στους δρόμους των χωριών που περνάμε δεν κυκλοφορεί σχεδόν κανένας. Στο χωριό Δίκαια κάνουμε μια στάση στο Κέντρο Υγείας, έρημο κι αυτό. Μπαίνουμε μέσα και δεν υπάρχει ψυχή, κοιτάζουμε στα γύρω γραφεία, κανείς... ξαφνικά ανοίγει μια πόρτα και μια κοπέλα μας κοιτάζει ξαφνιασμένη, φαίνεται να είναι σπάνιο γεγονός οι επισκέψεις.

Η γιατρίνα μάς λέει ότι στο Κέντρο Υγείας, που εξυπηρετεί όλα τα χωριά του Τριγώνου, υπάρχουν μόνο τρεις γιατροί, ενώ οι εφημερίες γίνονται από τους γιατρούς που κάνουν το αγροτικό τους στις γύρω περιοχές. Οι ελλείψεις είναι αισθητές. Αν συμβεί κάτι σοβαρό και έκτακτο, θα πρέπει ο ασθενής να μεταφερθεί με το ασθενοφόρο, αν φυσικά βρεθεί ο οδηγός του, ο οποίος μετά τη βάρδια του μπορεί να είναι οπουδήποτε, ακόμα και μακριά από το χωριό.

Στο σημείο που φτάνει και τελειώνει η Ελλάδα, στο τελωνείο του Ορμενίου στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, κάποιοι εργαζόμενοι ζητάνε από τους αρμοδίους να τους θυμηθούν. Είναι οι 18 τελωνειακοί υπάλληλοι, που κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να ανταποκριθούν στις ανάγκες του τελωνείου. Το κυρίαρχο πρόβλημά τους είναι η έλλειψη προσωπικού, τέτοια που δεν μπορούν να πάρουν τις κανονικές άδειές τους, ενώ δημιουργείται πρόβλημα ακόμα και με τις άδειες ασθένειας. Δεν είναι όμως και το μοναδικό πρόβλημα. Οι υπάλληλοι δεν έχουν ούτε τον απαιτούμενο τεχνολογικό εξοπλισμό που θα βοηθούσε το έργο τους.

Δεν υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος για τον εξονυχιστικό έλεγχο των διερχόμενων αυτοκινήτων, δεν υπάρχει γεωπόνος και κτηνίατρος για τον έλεγχο εμπορευμάτων και ζώων, με αποτέλεσμα αυτοί που τα μεταφέρουν να αναγκάζονται να περιμένουν ώρες ή και μέρες έως ότου καταφέρει να έρθει γεωπόνος ή κτηνίατρος. Ακόμα, δεν υπάρχουν αποθηκευτικοί χώροι, ούτε καν ασθενοφόρο και το κοντινότερο οργανωμένο νοσοκομείο είναι σε απόσταση 80 χιλιομέτρων.

Ο χώρος που διεξάγεται ο τελωνειακός έλεγχος είναι διαμορφωμένος μόνο για τον έλεγχο των διαβατηρίων, ενώ το καινούριο κτίριο του ΕΟΤ που κατασκευάστηκε γι' αυτή τη δουλιά και κόστισε 1 δισ. δραχμές, δεν έχει αρχίσει ακόμα να λειτουργεί και παρουσιάζει σοβαρά κατασκευαστικά προβλήματα. Από τη στέγη του τρέχουν νερά στο εσωτερικό, με κίνδυνο να καταστραφούν τα μηχανήματα που έχουν ήδη τοποθετηθεί μέσα στο κτίριο, ενώ οι κακοτεχνίες του μερικές φορές φτάνουν στα όρια του ανέκδοτου, όπως η τουαλέτα με τη γυάλινη και διαφανή πόρτα.

Η "πύλη προς την Ευρώπη", όπως αποκαλούσαν κυβερνητικοί παράγοντες το τελωνείο στο Ορμένιο, τελικά έμεινε μισάνοιχτη. Και βέβαια, μπροστά σ' αυτά τα ζητήματα, θα ήταν υπερβολή να ικανοποιηθεί το αίτημα των υπαλλήλων για δημιουργία γραφείου διασυνοριακής ασφάλισης. Τι σημαίνει αυτό; Τα αυτοκίνητα που μπαίνουν στη χώρα μας πρέπει να διαθέτουν την πράσινη κάρτα της ασφαλιστικής τους εταιρίας, για την κάλυψη των ατυχημάτων που πιθανόν συμβούν στην Ελλάδα, όταν δε διαθέτουν αυτή την κάρτα μπορούν να την προμηθευτούν από τα διασυνοριακά γραφεία ασφάλισης. Στο Ορμένιο δεν υπάρχει τέτοιο γραφείο, οπότε όσοι θέλουν να προμηθευτούν την κάρτα, την προμηθεύονται από τη Βουλγαρία πληρώνοντας το αστρονομικό ποσό των 500 δολαρίων για 15 μέρες, όσοι δε διαθέτουν τα χρήματα, είτε γυρνάνε πίσω, είτε θα πρέπει να διανύσουν μια τεράστια απόσταση για να φτάσουν στα τελωνεία του Προμαχώνα και των Κήπων, όπου λειτουργούν γραφεία.

Το χωριό Δαδιά,νότια στον νομό, είναι πραγματικά η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα που θέλει τα χωριά του Εβρου να ερημώνουν. Η Δαδιά με 900 κατοίκους, όχι μόνο κατάφερε να κρατήσει τους νέους της, αλλά ο πληθυσμός της αυξάνει κιόλας, ενώ έχει μηδαμινό ποσοστό ανεργίας. Η πλούσια πανίδα και χλωρίδα του χωριού και το γεγονός ότι διαθέτει έναν μοναδικό βιότοπο επέτρεψαν να γίνουν τα πρώτα βήματα στον τουρισμό, με τον οποίο ασχολείται ένα μέρος των κατοίκων, ενώ οι υπόλοιποι απασχολούνται με την υλοτομία.

Ενα χωριό, που πραγματικά δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις πόλεις, αφού διαθέτει αθλητικό και πολιτιστικό σύλλογο, μέχρι και παιδικό σταθμό. Συναντηθήκαμε με τον πρόεδρο της κοινότητας Π. Αραμπατζή και μιλήσαμε για το θέμα που απασχολεί την κοινότητα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο. Για την αναγκαστική συνένωση των κοινοτήτων. Η Δαδιά είναι ακόμα μία, από τις πολλές κοινότητες, που έχει εκφράσει την κάθετη αντίθεσή της με την αναγκαστική συνένωση.

Ο πρόεδρος της κοινότητας τόνισε μεταξύ άλλων για το θέμα αυτό: "Με ποια προοπτική θα γίνουν οι συνενώσεις και γιατί; Εγώ είμαι αντίθετος. Η κοινότητά μας "στέκεται" οικονομικά μόνη της. Υπηρεσίες μπορεί να προσφέρει και προσφέρει στους κατοίκους. Είμαι κάθετα αντίθετος. ΟΧΙ στις αναγκαστικές συνενώσεις. Στον δήμο Τυχερού φάνηκε στην πράξη η συνένωση. Είχε και μείωση πληθυσμού, ενώ όσες υπηρεσίες προσφέρει πια, οι πολίτες τις πληρώνουν. Πιστεύω ότι αν τελικά γίνει κάτι τέτοιο, τα χωριά θα ερημώσουν, θα είναι καταστροφή για τον τόπο. Δεν καταλαβαίνω πώς σκέφτονται. Οι συνενώσεις θα φέρουν ανάπτυξη; Μήπως θα τη φέρει ο στρατός; Θα με φυλάξουν; Οχι, φύλακας ενός τόπου και προστάτης είναι μόνο η οικονομική ανάπτυξη. Οι νέοι μας θα μείνουν στα χωριά τους αν έχουν δουλιές και αυτές δε θα έρθουν από τις συνενώσεις".

Δέλτα Εβρου: Συζήτηση με ψαράδες στο φράγμα της "Ευθυγράμμισης"

Βούλγαροι εργάτες στην Ελιά Τριγώνου

Τουαλέτα με ...θέα, που οπωσδήποτε αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία. Φαίνεται πως στον εργολάβο περίσσευε μια τζαμόπορτα και την έβαλε εκεί. Στο Τελωνείο Ορμενίου!

Η Βιομηχανία Ενδυμάτων για τις παραγγελίες του Ελληνικού Στρατού. "Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζόταν..."

Δάσος Δαδιάς: Εκτός από ένα πανέμορφο δάσος, αργά αλλά σταθερά, μετατρέπεται και σε μια επικερδή επιχείρηση

Ρεπορτάζ: Βάσω ΝΙΕΡΗ

Φωτογραφίες: Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ

Αύριο: ΡΟΔΟΠΗ, παιδιά ενός κατώτερου Θεού