Εξήντα δύο χρόνια από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, από την αντιφασιστική νίκη των λαών. Ανάμεσα στον Αύγουστο (1914) έως το Μάη (1945), 70 εκατ. άνθρωποι χάθηκαν, σε πολέμους, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασανιστήρια, αρρώστιες, πείνα. 22 εκατ. Σοβιετικοί άμαχοι, έχασαν τη ζωή τους στον αγώνα κατά του φασιστικού άξονα. Τη φρίκη του πολέμου περιέγραψαν δεκάδες αντιφασίστες - αντιστασιακοί συγγραφείς. Τους μακρόσυρτους λυγμούς «των βιολιών του φθινοπώρου» είχαν διαλέξει οι σύμμαχοι σα «σύνθημα» για την απόβαση στη Νορμανδία (1944). Ηταν στίχοι του ποιητή Βερλέν! Τον Απρίλη (1937) ουσιαστικά άρχιζε το πρελούδιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με το βομβαρδισμό της Γκουέρνικα (χιτλερική φρανκική αεροπορία). Οι πνευματικοί άνθρωποι εγείρονται. Καταδικάζουν τον πόλεμο: «Ο ύπνος του λογικού γεννάει τέρατα», έλεγε ο Πικάσο και ο ποιητής Αραγκόν.

Το Μάρτη (1939), η ναζιστική Γερμανία κυριεύει τη Βοημία, Μοραβία. Ο Γάλλος συγγραφέας Ρολάν έγραφε άρθρα αντιναζιστικά: «Ο πόλεμος θα φέρει κατακλυσμό από τις θηριωδίες των Γερμανών. Πρέπει να συντριβεί ο φασισμός, ώστε να θριαμβεύσουν η ειρήνη, η ελευθερία, ο πολιτισμός». Ο Στέφαν Τσβάιχ - πικραμένος από τις ναζιστικές θηριωδίες, διωκόμενος από τους χιτλερικούς, αυτοκτονεί (1942). Καταγγέλλει εθνικισμό, φασισμό. Καταγγέλλει τον Πάπα Πίο τον ΙΒ΄, για την «Πόντιου Πιλάτου» στάση του. Για την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία, την ουδέτερη στάση του Βατικανού (η σιωπή υπέρ του Χίτλερ ήταν!!). Τα ποιήματα των Αραγκόν, Νερούντα, Μπρεχτ εμπνέονταν από τις αντιφασιστικές απόψεις του συγγραφέα Μπαρμπίς. «Η φωτιά» του ήταν ένα αντιπολεμικό σύγγραμμα. «Γεννήθηκε» μέσα στο αίμα, στη λάσπη των χαρακωμάτων. Το βιβλίο αυτό έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αφύπνιση εκατομμυρίων ανθρώπων. (Περιγράφει τη φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τις ίδιες συντεταγμένες απόψεις): «Ο πόλεμος είναι προδοσία κατά της Ανθρωπότητας» (Ρολάν).

Μ' αυτές τις ιδέες συντάσσονται οι Μαξίμ Γκόρκι, Χέμινγουεϊ, υιοθετώντας τις πολιτικές του αντιπολεμικού μανιφέστου «Υπέρ την Σύγκρουσιν» του Ρομέν Ρολάν. Μ' αυτές τις αντιφασιστικές θέσεις συντάσσονται οι μεταπολεμικοί αντιστασιακοί λογοτέχνες. Ετσι, γεννιέται η σύγχρονη αντιστασιακή γραφή. Στα βήματα των Μπλοκ, Μαγιακόφσκι, δίπλα στα βάσανα των λαών, αναπτύχθηκε το αντιπολεμικό κίνημα. Στην πρωτοπορία οι λογοτέχνες: Ρίτσος, Βάρναλης, Αναγνωστάκης, Κατσαρός, Λειβαδίτης, Αλεξίου Ελλη, Τάκης Αδάμος, Αυγέρης Μάρκος, Γιώργος Σιδέρης, Αγγουλές Φώτης, Φωτιάδης Δ., Σκαρίμπας Γ., Σκάρος Ζ., Θ. Κορνάρος, Καρβούνης Νίκος, Μαυροειδή-Παπαδάκη Σοφία, Ζεφ. Δαράκη, Ραβάνης-Ρεντής Δημ., Ρώτας Β., Στ. Πρωταίος, Χ. Κουλούρης κ.ά. Στα βήματα της ειρήνης κινήθηκαν αντιιμπεριαλιστικά.

Το ενδεχόμενο να ζήσει η ανθρωπότητα έναν παγκόσμιο πόλεμο είναι υπαρκτό. Οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στα καπιταλιστικά κέντρα υφίστανται. Σήμερα οι διεθνείς εξελίξεις αποκαλύπτουν τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού. Οπως τότε που αναπτύσσονταν οι φασιστικές πρακτικές του Χίτλερ. (Συντάχθηκαν ο Γκαμπριέλε Ντ' Ανούτσιο με το Μουσολίνι, ο Αμερικανός ποιητής Εζρα Πάουντ με τον ιταλικό φασισμό, ο Νορβηγός Κνουτ-Χάμσουν με το χιτλερισμό). Οι διανοούμενοι αντιστασιακοί λογοτέχνες τότε βροντοφώναξαν το θρυλικό σύνθημα της Ισπανίδας επαναστάτριας Ιμπαρούρι «No Passaran». Δε θα περάσουν, οι ιμπεριαλιστές-φασίστες, βροντοφωνάζουν, σήμερα οι αντιστασιακοί λογοτέχνες ενάντια στο έρεβος της διευρυνόμενης προϊστορικής βαρβαρότητας της «νέας τάξης» του αίματος (ΕΕ, ΗΠΑ), του πολέμου. Μας το διδάσκει η αντιφασιστική Νίκη των Λαών.