Ο «Κώδικας Ντα Βίντσι» του Αμερικανού συγγραφέα Νταν Μπράουν έχει σημειώσει τεράστια εκδοτική επιτυχία σε ολόκληρο τον κόσμο. Το γεγονός αυτό, καθώς και η βαθύτατα αντιδραστική άποψη που προβάλλει για το πώς και από ποιους γράφεται η ιστορία, μας οδηγούν να πούμε δύο λόγια για το εν λόγω πόνημα.

Ο «Κώδικας Ντα Βίντσι» είναι ένα βιβλίο επιτηδευμένα αφελές στη μορφή, με χαρακτήρες που το βάθος τους ισοδυναμεί με το βάθος ...τραπουλόχαρτου. Βασίζεται σε ένα μεσαιωνικό μύθο της Δυτικής Ευρώπης: Στην αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου («Γκράαλ»), του σκεύους στο οποίο υποτίθεται ότι συνελέγη το αίμα του Χριστού. Το βιβλίο ισχυρίζεται ότι το «Γκράαλ» είναι ...άνθρωπος: Η Μαρία Μαγδαληνή, αρχοντικής καταγωγής, όπως και ο Χριστός, σύμφωνα με το βιβλίο και σύζυγός του. Μετά τη σταύρωση, κατέφυγε έγκυος στη ...Μασσαλία, όπου και γέννησε μία κόρη, τη Σάρα. Οι απόγονοι της Σάρας είναι η πρώτη βασιλική δυναστεία της Γαλλίας, οι Μεροβίγγειοι βασιλείς.

Σύμφωνα πάντα με το βιβλίο, το μυστικό αυτό φυλασσόταν, αρχικά, από τους Ναΐτες ιππότες. Μετά την εξόντωσή τους, το ρόλο αυτό ανέλαβε μία μυστική οργάνωση, το «Κοινό της Σιών». Μία σειρά δολοφονιών, στις οποίες εμπλέκονται η ακραία (και πραγματική) οργάνωση της καθολικής εκκλησίας «Opus dei», ερευνητές της ιστορίας του Γκράαλ, η γαλλική αστυνομία, θα αποκαλύψει τη μέχρι τις μέρες μας ύπαρξη απογόνων του Χριστού και της Μαγδαληνής!

Αυτή η ερμηνεία του συγκεκριμένου μύθου δεν είναι πρωτότυπη. Εχει προηγηθεί, σημειώνοντας τεράστια εκδοτική επιτυχία, ένα πόνημα τριών Αγγλων συγγραφέων, που τιτλοφορείται «Το άγιο αίμα και το άγιο Γκράαλ». Σε αυτό, μέσα από ένα όργιο επιστημονικών αυθαιρεσιών, πιστώνεται στο «Κοινό της Σιών», η πρόθεση να επαναφέρει στη Γαλλία ένα είδος «λαϊκής μοναρχίας», με μονάρχη απόγονο της δυναστείας των Μεροβιγγείων. Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι τα αρχεία του «Κοινού της Σιών» έχουν βρεθεί και ότι ανάμεσα στους ιστορικούς ηγέτες του συγκαταλέγονται ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Ισαάκ Νεύτων και ο Βίκτωρ Ουγκό - δύο ορκισμένοι ορθολογιστές και ένας φανατικός αντιμοναρχικός και ουτοπικός σοσιαλιστής!

Ο Νταν Μπράουν ασκεί οξεία κριτική στην καθολική εκκλησία, ισχυριζόμενος ότι σπιλώνει την Μαρία Μαγδαληνή, χαρακτηρίζοντάς την πόρνη, για να απαξιώσει συνολικά το γυναικείο φύλο. Σε αυτήν ακριβώς την επίφαση προοδευτικότητας, κρύβεται η επιτυχία, αλλά και το ιδεολογικά επικίνδυνο του βιβλίου.

Πόσο προοδευτική μπορεί να είναι η κριτική που ασκείται σε οποιοδήποτε ιερατείο από τη σκοπιά της αναβίωσης της «ελέω θεού μοναρχίας»; Ακόμα και αν στο βιβλίο αμφισβητείται η θεϊκή φύση του Χριστού (κάτι που προκάλεσε τη συνασπισμένη αντίδραση των εκκλησιών εναντίον του), ωστόσο παραμένει το γεγονός ότι ανάγει την καταγωγή της γαλλικής μοναρχίας σε πρόσωπα με εντελώς ιδιάζοντα ρόλο στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό άραγε την καταξιώνει και την καθιστά θεσμό προοδευτικό και σύγχρονο; Πόσο προοδευτικό μπορεί να είναι ένα βιβλίο όταν εντοπίζει την ιστορική συμβολή του γυναικείου φύλου στο ότι μία συγκεκριμένη γυναίκα κυοφόρησε ένα παιδί βασιλικής ή ακόμα και θεϊκής καταγωγής, αγνοώντας τις υλικές συνθήκες που έχουν οδηγήσει στην καθυπόταξη του γυναικείου φύλου και που συνδέονται άμεσα με τη διαμόρφωση των ταξικών κοινωνικών συστημάτων;

Και τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι προοδευτικό ένα βιβλίο που ανάγει την ιστορική εξέλιξη σε μυστικές συνωμοσίες, που συντελούνται εν κρυπτώ και παραβύστω από ομάδες φωτισμένων ή λιγότερο φωτισμένων προσώπων, μακράν και ερήμην της δράσης των μαζών. Οι επίσημοι μηχανισμοί προπαγάνδας, ανάμεσά τους και το επίσημο κύκλωμα διακίνησης του βιβλίου, διαβλέπουν τη δυνατότητα ενός παρόμοιου πονήματος να γίνει ευπώλητο και ενεργοποιούν όλους τους μηχανισμούς που έχουν στη διάθεσή τους για να το επιτύχουν. Κατορθώνουν έτσι ταυτόχρονα να εντυπώσουν στη συνείδηση των αναγνωστών και μία στρεβλή πρόσληψη της προοδευτικότητας, καθώς και μία άμβλυνση των αισθητικών κριτηρίων σε σχέση τουλάχιστον με τη λογοτεχνία. Ας έχει υπόψη του ο αναγνώστης αυτές τις πλευρές και με καθαρό μυαλό ας προσεγγίσει πονήματα τέτοιου είδους, που πολλαπλασιάζονται στις μέρες μας και, γι' αυτό το λόγο, ίσως, χρειαστεί να επανέλθουμε και σε ορισμένα άλλα από αυτά.

Δώρα Μόσχου