«Δεν πρέπει ποσώς ο κατά των τυράννων πόλεμος να εμποδίσει τους Ελληνας τα παλαιά της παιδείας φώτα. Διά να αποκτήσωμεν και πάλιν όλας εκείνας τας ωραιότητας είναι ανάγκη να συστηθή Εθνική Βιβλιοθήκη. Εις διαφόρους επιστολάς μας, τας οποίας εστείλαμεν εις Ευρώπην προς πολλά σημαντικώτατα υποκείμενα, εφανερώσαμεν αυτό το σχέδιόν μας, το οποίον και εστάθη δεκτόν».

Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ.

Ελληνικά Χρονικά.

Μεσολόγγι, Αύγουστος 1924.

Δυστυχώς, ο Μάγερ είχε πεθάνει στο Μεσολόγγι, αφού πρόλαβε μέσα στην αγωνία και τον τρόμο της Εξόδου να κατασπείρει και να θάψει στη γη τα στοιχεία του τυπογραφείου...

Το ηρωικό στοιχείο φαίνεται να πότισε από τότε βαθιά το θεσμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης μας. Αλλά μαζί την ακολουθεί και κάτι σαν κατάρα κακοτυχίας...

Η Εθνική Βιβλιοθήκη, μετά από περιπλανήσεις, εγκαταστάθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα (1903) στο επιβλητικό και ωραίο μέγαρο - σε σχέδια των Χάνσεν και Τσίλλερ και με χρηματοδότηση των αδελφών Βαλλιάνων - όπου στεγάζεται και σήμερα. Κι όταν λέμε στεγάζεται, κυριολεκτούμε. Σήμερα, μετά από επισκευές που κράτησαν δυο χρόνια, η αποκατάσταση του κτιρίου της Βιβλιοθήκης, που είχε πληγεί από το σεισμό του 1999 και το χρόνο, σχεδόν ολοκληρώθηκε.

Αυτό είναι ένα αισιόδοξο και παρήγορο γεγονός που συνδέεται όμως και πάλι με την παρουσία ενός ανθρώπου που διαθέτει αυταπάρνηση και γνώση. Ο γενικός διευθυντής της ΕΒΕ δρ Γ. Ζάχος δούλεψε ως τώρα συστηματικά και αθόρυβα για να τιθασεύσει - όσο αυτό είναι δυνατόν - το χάος αυτού του πολιτιστικού φορέα. Οταν εκλέχτηκε, το 2002, στη θέση του διευθυντή, η οποία ήταν κενή από το 1996, η κατάσταση στη Βιβλιοθήκη ήταν αξιοθρήνητη. Στην ουσία ήταν χειρότερη από εκείνη που είχα διαπιστώσει σε μια έρευνά μου στα 1985 (Ριζοσπάστης 9-6-1985)!

Βιβλία σε αξιοθρήνητους σωρούς στα υπόγεια, τόμοι ξεκοιλιασμένοι, βιβλιοστάσια ακάθαρτα, βιβλιοθηκάριοι ελάχιστοι και πολιορκημένοι σε στενούς διαδρόμους και ύπουλους πάγκους... Και το νερό της βροχής να επισκέπτεται τακτικά το αναγνωστήριο και οι κουβάδες να αντιφωνούν στο θρόισμα των σελίδων...

Δε θα ήταν θεμιτό, λοιπόν, να μην επισημάνω τώρα τη διαφορά που διαπιστώνει κανείς στην εμφάνιση και στη λειτουργία της ΕΒΕ. Τα βιβλιοστάσια έχουν καθαριστεί, οι χώροι έχουν ευπρεπιστεί, τα βιβλία έχουν συμμαζευτεί και όχι μόνο έχει επισκευαστεί η στέγη, αλλά στο αναγνωστήριο υπάρχει πλέον κλιματισμός!

Δυστυχώς, ο μικρός, ανεπαρκέστατος αριθμός βιβλιοθηκάριων δεν επιτρέπει στη Βιβλιοθήκη να αναπτυχθεί όπως θα μπορούσε. Μόνιμοι και αποσπασμένοι δεν ξεπερνούν τους 100, όταν θα χρειάζονταν πάνω από 250!

Παράλληλα, παραμένει ασφυκτικό το πρόβλημα της ανεπάρκειας του χώρου. Στη Βιβλιοθήκη, σε λιγότερα από 2.500 τ.μ. στοιβάζεται υλικό που θα χρειαζόταν 5.500 τ.μ.!

700.000 τίτλοι σε 1.200.000 τόμους, 11.600 τίτλοι περιοδικών, 10.000 χάρτες και μη έντυπο υλικό, καθώς και πολύτιμα χειρόγραφα, αρχέτυπα, σπάνιες εκδόσεις, παρτιτούρες, σύγχρονα ελληνικά, αλλά και ξένα βιβλία μοιράζονται στο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου και σε οικήματα στην Αγία Παρασκευή και τη Νέα Χαλκηδόνα, περιμένοντας μια καλύτερη τύχη.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι η εθνική κιβωτός της ιστορικής μνήμης της Ελλάδας, θησαυροφύλακας του πνεύματος, της τέχνης, των θαυμαστών κατακτήσεων του πολιτισμού της γραφής. Πέρα από την προσωπική ικανότητα, τη γνώση και το ενδιαφέρον του διευθυντή της, ο οποίος δε φέρθηκε ως στυγνός τεχνοκράτης, όπως είχαμε φοβηθεί, αλλά σαν αληθινός φίλος της λογοτεχνίας και του βιβλίου, χρειάζεται και την αδιάκοπη φροντίδα και ενίσχυση του κράτους.

Η θέσπιση τελευταία του νόμου για τη Βιβλιοθήκη, σε συνδυασμό με μια αξιόλογη επιχορήγηση και με την παραχώρηση σημαντικών κονδυλίων, ήταν ενθαρρυντικά βήματα στο δρόμο του πολιτισμού. Ας ελπίσουμε ότι δε θα σταματήσουν.

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Αναγνωστήριο με 100 θέσεις, ανοιχτό:

Δευτέρα - Πέμπτη: 9.00 π.μ.-8.00 μ.μ.

Παρασκευή, Σάββατο: 9.00 π.μ.-2.00 μ.μ.