Κυριακή 7 Νοέμβρη 2004
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Θησαυροί» χαρακτικής στο Μουσείο Μπενάκη

«Αυτοπροσωπογραφία σε λίθινο περβάζι»
«Αυτοπροσωπογραφία σε λίθινο περβάζι»
Με τη σημαντική έκθεση «Rembrandt. Χαρακτικά από το Μουσείο Rembrandthuis του Αμστερνταμ», ξεκίνησε τη νέα εκθεσιακή του περίοδο το Μουσείο Μπενάκη. Ο Ρέμπραντ (1606 - 1669), εκτός από σημαντικός ζωγράφος, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους χαράκτες όλων των εποχών. Η ξεχωριστή αυτή παρουσίαση περιλαμβάνει 89 θέματα του μεγάλου Ολλανδού δημιουργού (σχεδόν το ένα τρίτο της συνολικής του χαρακτικής παραγωγής) και 3 χάλκινες πλάκες.

Η έκθεση αναπτύσσεται κατά θεματικές ενότητες. Ο Ρέμπραντ αποτύπωσε το πρόσωπό του στο χαλκό με διαφορετικές μορφές: Ζητιάνος, ανατολίτης ηγεμόνας κρατώντας μαχαίρι, με συνοφρυωμένη έκφραση, με καπέλο και γελαστή έκφραση, με μπερέ, με γούνινο καπέλο κ.ά. Πρόκειται για έργα μικρών διαστάσεων που εικονίζουν το κεφάλι ή το πάνω τμήμα του κορμού. Καθισμένος μπροστά στον καθρέφτη, ο Ρέμπραντ προσπαθούσε να αποτυπώσει στη χάλκινη πλάκα μια μεγάλη ποικιλία εκφράσεων του προσώπου. Οι αυτοπροσωπογραφίες θα του χρησίμευαν σαν σπουδές συναισθημάτων για τις μορφές που επάνδρωναν τις πολυπρόσωπες συνθέσεις του, καθώς και για τη μελέτη των φωτοσκιάσεων του προσώπου.

Η θεματολογία, ωστόσο, του Ρέμπραντ αποδείχτηκε ιδιαίτερα εκτενής. Ετσι, πλάι στις εκφραστικότατες αυτοπροσωπογραφίες, ήρθαν να προστεθούν βιβλικά θέματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, τοπία, γυμνά, μυθολογικά και ηθογραφικά θέματα, πορτρέτα και αλληγορικές παραστάσεις, σκηνές κυνηγιού και μάχης. Από την Αγία Γραφή προέρχονται τα θέματα πολλών από τα έργα του Ρέμπραντ, ο οποίος επανειλημμένα ζωγράφισε, σχεδίασε και χάραξε τις αγαπημένες του ιστορίες από την Παλαιά Διαθήκη, όπως τα δεινά του Αβραάμ και του Τωβίτ, ή σκηνές της παιδικής ηλικίας του Χριστού από την Καινή Διαθήκη, όπως τη φυγή στην Αίγυπτο και τον Χριστό δωδεκαετή στο ναό. Στα θρησκευτικά του χαρακτικά, ο Ρέμπραντ δεν είχε κατά νου μόνο τα ιερά κείμενα, αλλά κυρίως την εικονογραφική παράδοση.

Προσωπογραφία του Jan Six,1647 Οξυγραφία, χάραξη με βελόνα και καλέμι
Προσωπογραφία του Jan Six,1647 Οξυγραφία, χάραξη με βελόνα και καλέμι
Οι αλληγορικές σκηνές, παραστάσεις με μεταφορικό περιεχόμενο, εκφράζουν αφηρημένες έννοιες ή αποδίδουν γεγονότα συμβολικής αξίας μέσα από συγκεκριμένες εικόνες. Τα ηθογραφικά θέματα του Ρέμπραντ περιλαμβάνουν σκηνές στο δρόμο, αλλά και στο σπίτι, ζητιάνους και χωρικούς, ανθρώπους που πίνουν κ.ά. Τα έργα αυτά δεν αποτελούν αυθόρμητες καταγραφές αληθινών γεγονότων, αλλά έχουν λάβει «σάρκα και οστά» στο εργαστήριο του καλλιτέχνη. Σ' αυτή την ενότητα εντάσσονται οι οξυγραφίες: «Πλανόδιοι μουσικοί», «Το ποντικοφάρμακο» ή «Ο ποντικοκυνηγός», «Ο χρυσοχόος», «Η γυναίκα με τις τηγανίτες», «Ο χαρτοπαίκτης», «Ο τυφλός βιολιστής», «Ζητιάνος με ημίψηλο και μπαστούνι», «Οικογένεια ζητιάνων στο κατώφλι σπιτιού» κ.ά.

Ανάμεσα στο 1658 και το 1661, ο Ρέμπραντ φιλοτέχνησε μια σειρά χαρακτικών με γυναικεία γυμνά. Εδώ το ελεύθερο, σχεδιαστικό ύφος των ανδρικών γυμνών των μέσων της δεκαετίας του 1640 έχει δώσει τη θέση του στη σπουδή των φωτοσκιάσεων, οι οποίες προσδίδουν τον όγκο στο σχήμα. Τα μοντέλα του τα αποδίδει ιδιαιτέρως φυσιοκρατικά. Ο ρεαλισμός τους δεν ταίριαζε με την αντίληψη για την ομορφιά που επικρατούσε στην εποχή του, γι' αυτό και τα έργα αυτά δεν ήταν ιδιαίτερα αποδεκτά από τους σύγχρονούς του.

Ενα ακόμη σημαντικό θέμα των χαρακτικών του, ήταν οι τοπιογραφίες. Με τα τοπία, ο Ρέμπραντ ασχολήθηκε από το 1640 έως το 1653. Τα χαρακτικά αυτής της κατηγορίας χωρίζονται σε δύο ενότητες: Στην πρώτη περιλαμβάνονται όσα φιλοτεχνήθηκαν στην πενταετία 1640 - 1645 και στη δεύτερη τα έργα που χρονολογούνται από το 1650 έως το 1653. Την πρώτη ενότητα απαρτίζουν αποκλειστικά οξυγραφίες, ενώ στη δεύτερη ομάδα την οξυγραφία συμπληρώνουν χαράξεις με βελόνα και καλέμι.

Οι προσωπογραφίες καταλαμβάνουν ένα μεγάλο τμήμα του έργου του Ρέμπραντ. Ηδη από τα χρόνια που ήταν ακόμη στο Λέιντεν, ασχολήθηκε με τη σπουδή των γερόντων, μεταξύ των οποίων και οι γονείς του. Τα χαρακτικά αυτά, μάλλον, δεν προορίζονταν για ολοκληρωμένα έργα τέχνης, αλλά πιθανότατα του χρησίμευαν σαν ασκήσεις για την απόδοση των εκφράσεων του προσώπου. Οι πρώτες σπουδές είναι απλές στη σύλληψη και την τεχνική, ενώ τα μεταγενέστερα έργα είναι πιο σύνθετα ως προς τη δομή και πιο δουλεμένα ως προς το συνδυασμό διαφορετικών τεχνικών.

«Τα τρία δέντρα», οξυγραφία
«Τα τρία δέντρα», οξυγραφία
Ο Ρέμπραντ έφερε επανάσταση στη χαρακτική, τόσο τεχνικά όσο και στιλιστικά, αφήνοντας κατά μέρος τις απλές γραμμές και ασχολούμενος με πληθωρικά, λεπτομερή έργα με τον ίδιο ρεαλισμό που δημιουργούσε και τους ζωγραφικούς του πίνακες. Ανέπτυξε μια εντελώς προσωπική τεχνική, μια μείξη διαφορετικών μεθόδων: Της χαλκογραφίας, της οξυγραφίας και της βελονογραφίας. Χρησιμοποιώντας τη βελόνα (dry point), σαν πινέλο, «ζωγράφιζε» ουσιαστικά τα χαρακτικά του, με αποτέλεσμα τα έργα του να μοιάζουν αρκετά με πίνακες ζωγραφικής. Το κυριότερο χαρακτηριστικό, ωστόσο, των χαρακτικών του ήταν το γεγονός ότι παρουσίαζαν την ίδια ελευθερία που διέκρινε τους ζωγραφικούς του πίνακες, μέσω της εισαγωγής νέων τόνων και φωτοσκιάσεων, που εξέφραζαν στο έπακρο τη δραματικότητα του κάθε θέματος. Με τον Ρέμπραντ η οξυγραφία έφτασε στην τεχνική της αρτίωση και εξελίχτηκε σε ένα μέσο έκφρασης με το οποίο ο καλλιτέχνης καταπιάστηκε - κατά διαστήματα - σε όλη σχεδόν τη ζωή του και χάρη στο οποίο απέκτησε ευρωπαϊκή αναγνώριση και χρήματα. Το ελεύθερο σχέδιό του, το μοναδικό πυκνό μαύρο που χαρακτηρίζει πολλά χαρακτικά του και η επιδέξια χρήση της βελόνας, είχαν μεγάλη απήχηση και τα έργα του έγιναν ανάρπαστα από τους συλλέκτες της εποχής.

Ωστόσο, η ρήξη του Ρέμπραντ με τις αισθητικές νόρμες της εποχής του προκάλεσε κάποιες φορές το κοινό αίσθημα. Ομως, οι επικρίσεις δεν μπόρεσαν να καλύψουν τη νέα πνοή που έφερε το έργο του στη χαρακτική, ούτε και να εμποδίζουν να διαδοθεί η δημιουργία του και να εμπνεύσει τις μετέπειτα γενιές χαρακτών.


Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ


Κορυφή σελίδας
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ