Η αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών κατά μήκος της ακτής της Ανατολίας και η επέκταση της συνδιοίκησης στη Θράκη αποτελούν άμεσους στρατηγικούς στόχους της Τουρκίας, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ελληνικής πρεσβείας στην Αγκυρα. Η ελληνική διπλωματική αποστολή στην τουρκική πρωτεύουσα, έχοντας την υποχρέωση να καταθέσει προς την ηγεσία του υπουργείου τις εκτιμήσεις της μετά την πάροδο ενός έτους ενδελεχούς παρατήρησης και ανάλυσης των προσανατολισμών της γειτονικής χώρας, περιγράφει στην έκθεσή της - που έχει στη διάθεσή του ο «Ρ» - μια ζοφερή εικόνα, η οποία δε συνάδει με την πολιτική της «προσέγγισης με όποιο κόστος» που ακολουθεί ο υπουργός Εξωτερικών και η κυβέρνηση συνολικά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι και η έκθεση της προηγούμενης χρονιάς (2000) από την ελληνική πρεσβεία στην Αγκυρα ήταν ιδιαίτερα «συγκρατημένη» ως προς τις δυνατότητες της πολιτικής της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, που επιμένει να ακολουθεί, όχι μόνο χωρίς κανένα αντάλλαγμα, αλλά και χωρίς ανταπόκριση από την Τουρκία, η ελληνική κυβέρνηση.

Γι' αυτό το λόγο, ίσως, ο συντάκτης της έκθεσης σημειώνει: «Θα επιθυμούσα να έγραφα φέτος ότι η πορεία των εδώ πραγμάτων διαψεύδει τις περσινές συγκρατημένες εκτιμήσεις μου. Δυστυχώς, τα γεγονότα δε μου το επιτρέπουν».

Σχετικά με τη διαμόρφωση του «νέου» κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο συντάκτης της έκθεσης διαπιστώνει ότι αν και μεγάλα τμήματα της τουρκικής κοινωνίας αποδέχονται πια πως η Ελλάδα δεν είναι ο σκοτεινός εχθρός που μεθοδεύει την καταστροφή της χώρας, αλλά ένας εταίρος και ίσως και εν δυνάμει φίλος, εντούτοις το ελληνοτουρκικό πρόβλημα εξακολουθεί να αναπαράγεται, αφού οι δύο βασικές παράμετροι του χειρισμού του, από την πλευρά της Τουρκίας, εξακολουθούν να παραμένουν αναλλοίωτες: Ο ρόλος του στρατεύματος στα εξωτερικά και η υποταγή της πολιτικής ηγεσίας στα κελεύσματά του.

Σχετικά με την τακτική της Αγκυρας στο Κυπριακό, η έκθεση παρατηρεί ότι η παντοδύναμη στρατιωτική ηγεσία ανέχθηκε να υπάρξει κινητικότητα, αλλά δεν παρέλειψε να τη συνδέσει με την προοπτική της λύσης ενός πακέτου «Αιγαίο - Κύπρος». Αυτός είναι, σύμφωνα με την εκτίμηση που διατυπώνεται στην έκθεση, και ο λόγος της έναρξης της αεροπορικής εκστρατείας της στο Αιγαίο, την ίδια ακριβώς εποχή με την εκδήλωση της κίνησης Ντενκτάς να προσέλθει στις συνομιλίες.

Σχετικά με τον τρόπο που η Αγκυρα χειρίζεται το θέμα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Αμυνας και Ασφάλειας (ESDP), η έκθεση σημειώνει πως αν και κατ' αρχήν η ESDP αφορά σε αποστολές τύπου Petersberg (αστυνομικού χαρακτήρα), χωρίς δηλαδή συνάφεια με οποιοδήποτε ενδεχόμενο σενάριο στο Αιγαίο και στην Κύπρο, εντούτοις οι Τούρκοι επιδίωξαν και πέτυχαν με την αρωγή Αμερικανών και Βρετανών, για τους δικούς τους λόγους, να φέρουν τη συζήτηση πάλι στην «ασφάλεια» της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Με άλλα λόγια, η ελληνική πρεσβεία στην Αγκυρα εκτιμά ότι το θέμα της οικοδόμησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας άμυνας και ασφάλειας σκοντάφτει στο ανάχωμα των διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο, γεγονός που προδικάζει πιέσεις προς την Αθήνα. «Η αντίληψη ότι αυτή είναι η ορθή τοποθέτηση, υπογραμμίζεται στην έκθεση, έχει ενισχυθεί, μεταξύ των Τούρκων στρατηγών, μετά την 11η Σεπτεμβρίου και την άρθρωση λόγου, από τους υπερατλαντικούς μέντορές τους, που μοιάζει ανησυχητικά πλέον με τον δικό τους».

Αναφορικά με τις προσδοκίες για την εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο εγγύς μέλλον, οι προβλέψεις της έκθεσης είναι ανησυχητικές. «Δε θα πρέπει να αναμένεται η οποιαδήποτε χαλάρωση στην τουρκική στάση απέναντί μας παρά την όποια φραστική βελτίωση σημειωθεί στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας. Οι παραβιάσεις θα συνεχιστούν και θα αυξηθούν, η πίεση στη Θράκη θα συνεχιστεί, η αναζήτηση παράκαμψης των διεθνών υποχρεώσεων της Τουρκίας, όπως αυτές συνάγονται από τις Συνθήκες, θα συνεχιστεί».

Συνοψίζοντας τους άμεσους στόχους της Αγκυρας, η έκθεση σημειώνει ότι αυτό που διαφαίνεται, ως στρατηγικός στόχος της Τουρκίας, είναι η αποστρατικοποίηση του συνόλου των νήσων κατά μήκος της μικρασιατικής παραλίας και η επέκταση της «συν-διοίκησης» που επιδιώκει στη Θράκη. Τυχόν επιτυχία της στους στόχους αυτούς θα ανατρέψει ριζικά σε βάρος μας τα γεωπολιτικά δεδομένα στην περιοχή του Αιγαίου και θα μας θέσει εκτός παιχνιδιού ως περιφερειακό παράγοντα, ή και απλώς αδύναμους να εκφράσουμε τη δική μας πολιτική.

Στο σημείο που η έκθεση εξετάζει την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία, υπογραμμίζεται ο κυρίαρχος ρόλος του στρατού, ο οποίος «δεν είναι απλώς ύπατος ρυθμιστής, αλλά καθημερινός χειριστής της πολιτικής ζωής». Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, όλες οι δυσλειτουργίες «που παρατηρήθηκαν στην τουρκική πολιτική σκηνή, κατά το 2001, εξεταζόμενες, καταλήγουν στην ίδια γενεσιουργό αιτία, την ασφυκτική λαβή του στρατού στη ζωή του τόπου. Είτε πρόκειται για την προάσπιση των κεμαλικών ιδεωδών, είτε για τη διαφύλαξη της ενότητας και της ακεραιότητας του κράτους, είτε για τον ορισμό της τρομοκρατίας, το υπόβαθρο επί του οποίου διεξάγεται η συζήτηση είναι εκείνο που ορίζει το στράτευμα και εκεί τελειώνει το πράγμα. Η συζήτηση για το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας προσκρούει στον ίδιο σκόπελο».

Το παιχνίδι για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τουρκίας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της έκθεσης, θα καταλήξει τελικά υπέρ του στρατιωτικού κατεστημένου. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η Ευρώπη «θωπεύει την τουρκική αυταρέσκεια με κάποιες παραχωρήσεις, είτε αυτές λέγονται "ασφάλεια", είτε μασημένοι έπαινοι για τις κολοβές μεταρρυθμίσεις του ήδη κολοβού (στρατιωτικού) Συντάγματος του 1982, είτε και για το ESPD. Και οι μεν Τούρκοι επιχαίρουν, όμως οι Ευρωπαίοι τούς καθοδηγούν, χωρίς αυτοί να το αντιλαμβάνονται, στο αδιέξοδο της "ειδικής σχέσης". Οσο για τον μεγάλο ένοχο, το στράτευμα, αυτός είναι διπλά κερδισμένος, αφού ούτε τον εκδημοκρατισμό της χώρας θέλει και ό,τι επιθυμούσε από την Ευρώπη, δηλαδή ένα λόγο στο ESPD, φαίνεται ότι τον αποκτά».

Αναφορικά με την κατάσταση που επικρατεί στην τουρκική οικονομία, η έκθεση υπογραμμίζει ότι ο στρατοκρατικός μηχανισμός της χώρας, «προκειμένου να διασφαλίσει τη λειτουργία του και τους εξοπλισμούς του, απορρόφησε οτιδήποτε το υγιές είχε απομείνει στην τουρκική οικονομία. Τα υπολείμματα αφέθηκαν να παραδέρνουν σε διαδοχικά "κραχ", με τον νεοεμφανισθέντα κ. Ντερβίς να επιχειρεί πρώτα να εξασφαλίσει τα νώτα του έναντι των στρατηγών και ύστερα να αποτολμά την ανέλκυση της οικονομίας, που κατάντησε ο πτωχός συγγενής του νέου "τίγρη" της περιοχής, της Ελλάδας». Στην έκθεση σημειώνεται ότι η τουρκική οικονομία συντηρείται τώρα εξαιτίας της αλλαγής κλίματος στις ΗΠΑ, μετά τις 11 του Σεπτέμβρη, και των γενναίων επιχορηγήσεων της Ουάσιγκτον και των χρημάτων των Ευρωπαίων και των Ιαπώνων, που καταβάλλονται μέσω των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Ταυτόχρονα, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση, «η Ουάσιγκτον συνεργεί στην προβολή μιας στρεβλής εικόνας των εδώ πραγμάτων, με βασικό σκοπό να ενισχύσει τον δικό της αντιτρομοκρατικό λόγο στην περιοχή και στους κόλπους του ΝΑΤΟ».